هزار و یک حکایت اخلاقی جلد 1 صفحه 506

و اطراف چشمه را برای پیدا کردن کیسه جست و جو کرد؛ ولی پیدا نکرد. به پیرمرد مراجعه کرد، او هم اظهار بی اطلاعی کرد، بین آن دو سخنانی رد و بدل شد که منجر به زد و خورد گردید، بالاخره اسب سوار آن قدر پیرمرد را زد که جان داد.

حضرت موسی عرض کرد: پروردگارا! این چه پیش آمدی بود، عدل در این قضیه چگونه است؟ پول را چوپان برداشت؛ اما پیرمرد مورد ستم واقع شد. خطاب رسید: موسی! همین پیرمرد پدر آن اسب سوار را کشته بود بین این دو قصاص انجام شد، همچنین پدر اسب سوار به پدر چوپان به اندازهی پول همان کیسه مقروض بود و از این رو به حق خود رسید. من از روی عدل و دادگری حکومت میکنم.(1)

حکایت 717: بذر انفاق!

آورده اند: «ملقبی» پیش از آن که به مقام وزارت برسد، مردی فقیر و تنگدست بود. روزی همراه دوستش به سفر رفت. او در راه این ابیات را می خواند:

ألا موت یباع فأشتریه

فهذا العیش ما لا خیر فیه

ألا رحم المقیم تفس حر

تصدق بالوفاه علی أخیه(2)

دوستش با شنیدن این اشعار، متأثر شد و یک درهم به وی داد تا با آن، غذایی هرچند اندک فراهم کند. آن دو از یکدیگر جدا شدند و هر یک به راهی رفتند. بعدها «ملقبی» ترقی کرد و به مقام وزارت نایل شد و این در حالی بود که روزگار بر دوستش سخت شد و امور زندگی اش به دشواری سپری میشد. دوست ملقبی به ناچار نامه ای خطاب به وی نگاشت:

ألا قل الوزیر فدته نفسی

مقال مکرما قد نسیه

أتذکر إذ تقول لضنک عیش

ألا مؤت یباع فأشتریه(3)

ملهبی پس از خواندن مضمون نامه و اشعار موجود در آن، فرمان داد هفتصد درهم به دوستش بدهند و در پایان نامه چنین نوشت: ( مَثَلُ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّهٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِی کُلِّ سُنْبُلَهٍ مِائَهُ حَبَّهٍ)(4) ، سپس او را به شغلی مناسب گماشت.(5)

1- پند تاریخ 161/3 .
2- آیا مرگی به فروش می رسد تا آن را خریداری کنم؛ زیرا این زندگی دیگر فایده ای ندارد. آیا نگهبان آجلی یافت می شود که بر انسان آزاده ای رحم کرده و مرگ را بر او تصدق نماید و صدقه دهد.
3- هان! به وزیر که جانم به فدایش باد . به عنوان تذکر و یادآوری بگو: آیا به یاد می آوری آن هنگام را که به جهت سختی معیشت میگفتی و آیا مرگی به فروش می رسد، تا آن را خریداری کنم»؟!
4- بقره / 261، ترجمه: کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند، همانند بذری هستند که هفت خوشه می رویاند که در هر خوشه بکصد دانه دارد.
5- زهر الربیع / 69.