هزار و یک حکایت اخلاقی جلد 1 صفحه 515

حکایت 730: اسراف مکن!

شخصی بر امام صادق لیلا وارد شد و عرض کرد: مقداری [پول] به من قرض دهید تا وقت استطاعت، قرض شما را ادا کنم.

امام فرمود: آیا کشت و زراعتی داری که پس از برداشت محصول، قرضت را ادا کنی؟ عرض کرد: نه به خدا قسم! فرمود: آیا تجارت و بازرگانی داری که هنگام فروش، قرضت را ادا کنی؟ عرض کرد: نه به خدا قسم! فرمود: آیا ملکی داری که بفروشی و قرضت را ادا کنی؟ عرض کرد: نه به خدا قسم! فرمود: اکنون تو از کسانی هستی که خداوند برای تو در مال و ثروت ما حقی قرار داده است.

آن گاه دستور داد کیسه ای را که در آن پول بود، آوردند. آن گاه امام مشتی پول از کیسه بیرون آورد و به او داد، سپس فرمود: از خدا بترس و اسراف مکن. سخت گیر مباش و میانه رو باش، زیاده روی و تبذیر، اسراف است؛ زیرا خداوند فرموده: «زیاده روی نکنید.» (1)

حکایت 731: دوستان نااهل

یکی از خدمتگزاران مأمون به او گفت: در همسایگی من مرد دینداری بود که به حق دیگران تجاوز نمیکرد. وقتی آخر عمرش رسید، به فرزند جوانش که کم تجربه بود وصیت کرد و گفت: ای پسر! خدا مال و نعمتی به من داده است که با رنج به دست آورده ام و آسان به تو می رسد، باید قدر بدانی و اسراف نکنی و از دوستان ناباب دوری کنی؛ ولی میدانم که نااهلان گرد تو می آیند و مالت تمام می شود، هیچ گاه خانه را نفروش.

وقتی پولت تمام شد و دوستانت دشمن تو شدند و تصمیم گرفتی خود را با طناب آویزان کنی، من از الآن آن طناب را آویزان کرده ام که اگر روزی کار به آن جا کشید، آن کار را انجام دهی.

پسر، بعد از وفات پدر، مال را خرج و اسراف کرد و دوستان نااهل، اموالش را خوردند و بعد از تمام شدن مالش، دشمن او شدند. او طبق وصیت پدر، خانه را نفروخت و تصمیم گرفت خود را دار بیاویزد. پس رفت و همان طنابی که پدرش به سقف بسته بود، به گردن انداخت تا خودکشی کند. ناگهان بر اثر سنگینی، تیر سقف افتاد و ده هزار دینار از آن جا فرو ریخت.

وقتی جوان چنین دید، خوشحال شد و معنی سخن پدر را فهمید و از آن پس، از خواب غفلت بیدار شد و از اسراف و خرج بی رویه دوری کرد و زندگی متعادلی را آغاز کرد.(2)

حکایت 732: ارث دو عمو

شیخ اجل سعدی می گوید: پارسا زاده ای بر اثر مرگ دو عمویش، دارای ارث و ثروت بسیار شد. او آن ثروت