هزار و یک حکایت اخلاقی جلد 1 صفحه 521

کشید و دیدم در آن نان خشک جو است، آن گاه شروع کردند به خوردن. عرض کردم: مولای من! چرا انبان را مهر میزنی و سرش را چنین می بندی؟ فرمودند: میترسم دو فرزندم نان ها را به روغن آغشته کنند. لباس آن حضرت گاهی با لیف خرما وصله میشد. هرگاه نان خود را با خورش میخورد خورش آن سرکه یا نمک بود. بالاتر از این دو خورش، سبزیجات بود و اگر بهتر از اینها را می خواستند مختصری شیر شتر یا بسیار بسیار کم گوشت می خوردند. ایشان می فرمودند: شکم های خود را مدفن حیوانات نکنید. با این خوراک از همه ی مردم نیرومندتر بود و گرسنگی و کم خوراکی از قدرتش نمیکاست. خود آن حضرت می فرماید: «وکأنی بقائلکم یقول إذا کان هذا قوت انن أبی طالب فقد قعد به الضعف عن قتال الأقران و منازله الشجعان ألا و إن الشجره البریه أصلب عودا و الرواتع الخضره أرق جلودا و النابتات العذیه أقوی اقودا و أبطأ خمودأ.»(1) (نهج البلاغه / نامه ی 45)(2)

حکایت 741: اثر حلوای قرضی

شیخ مرتضی انصاری در مسافرتی که با برادر خود از کاشان به مشهد مقدس رفت، پس از آن به تهران آمد و در مدرسه ی مارشاه در حجرهی یکی از طلاب منزل گرفت.

روزی شیخ به همان طلبه، مختصر پولی داد تا نان بخرد. وقتی برگشت شیخ دید حلوا هم گرفته و روی نان گذاشته. به او گفت: پول حلوا را از کجا آوردی؟ گفت: قرض گرفتم. شیخ فقط آنچه از نان که حلوایی نبود برداشت، سپس فرمود: من یقین ندارم برای ادای این قرض زنده باشم.

روزی همان طلبه که پس از چندین سال به نجف آمده بود به شیخ عرض کرد: چه عملی انجام دادید که به این مقام رسیدید و مرجع شیعیان جهان شدید؟ فرمود: چون من جرئت نکردم حتی نان زیر حلوا را بخورم؛ ولی تو با کمال جرئت نان و حلوا را خوردی؟(3)

حکایت 742: حد و مرز زهد

وقتی عثمان بن مظعون به دنیا و فنای آن نگاه کرد و از طرفی مواعظ پیامبر اکرم را شنید، چنان تحت تأثیر قرار گرفت که از زن و زندگی کناره گیری کرد و لباسهای خشن پوشید و به طرف کوههای مدینه رفت تا عبادت کند. روزی زنش به خانه ی پیامبر آمد، همین که پیامبر او را دیدند شناختند و فرمودند: این همسر برادرم عثمان است؟ همسر پیامبر عرض کرد: بلی، شوهرش از او جدا شده و برای عبادت و بندگی به

1- گویی یکی از شما را می بینم که می گوید: اگر قوت پسر ابوطالب چنین است، باید که ناتوانی او را از پای بیفکند و از نبرد با هماوردان و کوشیدن با دلیران بازش دارد. بدانید که آن درخت که در بیابان ها پرورش یافته، چوبی سخت تر دارد و بوته های سرسبز و لطیف و پوستی بس نازک. آری، درختان بیابانی به هنگام سوختن، شعله نیرومندتری دارند و آتش بیشتر.
2- پند تاریخ 5/ 244 - 245؛ به نقل از: شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید 7/1 .
3- پند تاریخ 245/5 ؛ به نقل از: زندگانی و شخصیت شیخ انصاری / 70