هزار و یک حکایت اخلاقی جلد 1 صفحه 538

ببرند، باید که به دست چپ، طعام توانی خوردن تا آن روز، رنج نبینی! مرد را از این سخن، انتباهی(1) پدید آمد و گفت: در کاری، به طمع سیمی(2) که به دست آید، دست سیمین به باد دادن، شروع در آن، نا کردن اولی تر.(3) پس از سر آن حرفت در گذشت و بساط آن تمنی، در نوشت [و از آن تمنا، دل برکند.](4)

عز الأمانه أغلاها، و أرخصها

ذل الخیانه فانظر حکمه الباری(5)

حکایت 770: نگران!

شیخ اجل سعدی می گوید: یکی از ملوک خراسان محمود سبکتکین را به خواب، چنان دید که جمله ی وجود او ریخته بود و خاک شده، مگر چشمان او که همچنان در چشم خانه همی گردید و نظر میکرد. سایر حکما از تأویل این خواب فرو ماندند، مگر درویشی که به جای آورد و گفت: هنوز نگران(6) است که ملکش با دگران است.

بس نامور به زیر زمین دفن کرده اند

کز هستی اش به روی زمین بر، نشان نماند

و آن پیر لاشه را که سپردند زیر گل

خاکش چنان بخورد کز و استخوان نماند

زنده است نام فرخ نوشین روان به خیر

گرچه بسی گذشت که نوشین روان نماند

خیری کن ای فلان و غنیمت شمار عمر

زان پیش تر که بانگ برآید، فلان نماند(7)

حکایت 771: رضایت مادر

حکم اعدام چند نفر از جمله جوانی را داده بودند. بستگان جوان نزد مرحوم شیخ رجبعلی خیاط می روند و با التماس چاره ای می جویند. شیخ میگوید: گرفتار مادرش است. آنها نزد مادرش می روند، می گوید: من هم هر چه دعا میکنم، بی نتیجه است. می پرسند: آیا از او دلگیر هستی؟ میگوید: آری! تازه ازدواج کرده بود، روزی سفره را جمع کردم و به دست همسرش دادم تا به آشپزخانه ببرد، پسرم سینی ظرفها را از دست او گرفت و به من گفت: برای شما کنیز نیاورده ام! با شنیدن این حرف خیلی ناراحت و دلگیر شدم. سرانجام مادر رضایت میدهد و برای رهایی فرزندش دعا می کند. روز بعد اعلام می کنند که اشتباه شده است و آن جوان آزاد می شود!(8)

ز والدیک و قف علی قبریهما

فکأننی بک قد نزلت إلیهما

لو کنت حیث هما و کانا بالبقا

زاراک حبوا لا علی قدمیهما

1- انتباه: بیداری. آگاهی، دقت.
2- سیم: نقره، (درهم نقره)
3- در اولین تره، در این جا بیانگر صفت تفضیلی نیست: مثل این که در فارسی می گوییم: «انسان اگر در رانندگی احتیاط کند، بهتر است. با این که منظور ما این نیست که احتباط نکردن در رانندگی، به و خوب است.
4- جوامع الحکایات / 258.
5- مرحوم سید مرتضی (علم الهدی برادر سید رضی (گردآورنده ی نهج البلاغه است)
6- نگران: بیننده و نظاره گر . مضطرب.
7- گلستان، باب أول، حکایت 2.
8- تندیس اخلاص / 67