هزار و یک حکایت اخلاقی جلد 1 صفحه 546

حکایت 788: نکند راست باشد!

حاج اسماعیل دولابی می فرمود: یکی از علمای نجف پس از سالها تدریس در حوزه، درس را تعطیل کرد و در را به روی خود بست. عده ای به سراغش رفتند و دیدند بسیار لاغر شده و حالش منقلب است. از او پرسیدند که چرا درس را تعطیل کرده و طلبه ها را محروم ساخته است.

در پاسخ گفت: در این روزها این احتمال برایم مطرح شد که می گفتم: آیا خدا و قیامتی هست و ممکن است راست باشد؟ همین احتمال، مرا از آنچه عمری خود را به آن مشغول کرده بودم، بازداشته و به این حال افکنده است!(1)

حکایت 789: از عطاری تا عرفان

روزی عطار نیشابوری در دکان عطاری، مشغول معامله بود. درویشی آمد و چند بار چیزی خواست و او نداد. درویش گفت: چگونه خواهی مرد؟ عطار گفت: چنان که تو خواهی مرد. درویش کاسه ای چوبین داشت، زیر سر نهاد و الله گفت و جان داد. عطار، چون این بدید، حالش متغیر شد و دکان به هم زد و طریق سلوک پیمود تا جایی که مولانا، صاحب مثنوی در بارهی او می گوید:

عطار، روح بود و سنایی دو چشم او

ما از پی سنایی و عطار آمدیم(2)

حکایت 790: از موسیقی به حکمت و عرفان

مرحوم جهانگیر خان قشقایی یکی از بزرگان ایل قشقایی بود که برای تکمیل فن موسیقی به اصفهان آمد. او از مدرسه ی علمیه ی صدر خوشش آمده بود و همه روزه صبح و عصر به آن جا می رفت.

کنار در مدرسه، درویشی وی را می خواند و از حالش جویا می شود. درویش، خیره خیره او را می نگرد و می گوید: گیرم که در این فن، فارابی (معلم ثانی) شدی، باز مطربی بیش نخواهی بود. همین جا حجرهای بگیر و مشغول تحصیل شو. جهانگیر خان قشقایی می گوید: این گونه بود که یک مرتبه از خواب غفلت بیدار شدم. من اگر چیزی یاد گرفتم از همت و نفس آن درویش بود.(3)

حکایت 791: از رنگرزی تا ولی شدن

شیخ حسنعلی اصفهانی (نخودکی)، استادی در اصفهان داشتند به نام محمد صادق تخته فولادی. وی در اوایل جوانی به کار رنگرزی مشغول بود و چند شاگرد هم داشت. یک روز عصر با شاگردان، برای تفریح به خارج از شهر اصفهان می روند. هنگام بازگشت، عبور شان به قبرستان تخت فولاد می افتد و می بینند پیر مردی در حال تفکر است. حاجی می گوید: بیاید کمی با این پیرمرد شوخی کنیم. او چند سؤال می کند؛ اما

1- یکصد موضوع، پانصد داستان 121/2 : به نقل از: مصباح الهدی 104.
2- شرح مثنوی (زمانی) 843/1 .
3- یکصد موضوع، پانصد داستان 3/ 122؛ به نقل از: تاریخ حکما و عرفا /1