هزار و یک حکایت اخلاقی جلد 1 صفحه 580

را از کشتن من چه آید؟ مرا بگذار تا تو را سه سخن آموزم که تو را منفعت کند؛ اما یک سخن در قفس میگویم و دیگر بر دست تو و سوم بر سر درخت.

پس او را به صحرا برد و گفت: بیار تا چه داری؟ مرغک(1) او را گفت: هر چه از دست تو بشود، زینهار تا بر از دست رفتن آن، تأسف نخوری که باز به دست نیاید. مرد او را برون کرد و گفت: دوم چیست؟ گفت: زینهار تا سخن محال نشنوی و آن را باور نداری. مرد گفت: پندی خوب است سپس او را رها کرد. مرغک بر سر درخت نشست و گفت: نادانی کردی مرا رها کردی که در شکم من گوهری بود بیست مثقال! مرد چون این بشنود، از پای در افتاد و تأسف بسیار خورد. گنجشک گفت: سخن من شنیدی و همین ساعت فراموش کردی. اول گفتم: هر چه از دست تو رفت، بر فوات (از دست دادن آن، تأسف نخوری. چون از دست تو رفتم، اگر هزار فریاد کنی، باز نیایم؛ پس غم خوردن چه فایده؟! دوم گفتم: سخن محال باور مکن، تمام اعضای من ده مثقال نباشد، گوهری بیست مثقالی در شکم من چگونه بود؟! مرد گفت: سخن سوم بگوی تا مرا فایده باشد. گفت: در حق من احسان کردی، اکنون آفتابهای زیر این درخت است، پر زر، بردار و به مصالح خود صرف کن. مرد آن جایگاه بکاوید و آفتابهی زر بیافت. به او گفت: عجب که آفتابهی زر در زیر زمین بدیدی و دام در ژبر (بالای) خاک ندیدی! مرغک گفت: ندانسته ای که چون آفریدگار حکمی به نفاذ خواهد رسانید، به میل غفلت دیدهی بصیرت بینایان نابینا گرداند تا راه اخلاص نبینند.

مرد از فایده مستظهر و از آن گنج، توانگر گشت و به خانه رفت!(2)

حکایت 845: عرض تسلیت

عربی به منظور تسلیت به معاویه گفت: بارک الله لک فی الفانی و أجرک فی الباقی؛ خدا در دنیا به تو برکت دهد و در آخرت به تو پاداش عنایت فرماید. معاویه پنداشت که او جمله را به غلط ادا کرده است؛ از این رو به وی اعتراض کرد. که چرا نگفتی بارک الله لک فی الباقی و آجرک فی الفانی؟ عرب گفت: مگر قرآن نخوانده ای که می فرماید:(مَا عِنْدَکُمْ یَنْفَدُ ۖ وَمَا عِنْدَ اللَّهِ بَاقٍ)(3) ، آنچه نزد شما است، فانی می شود و آنچه نزد خدا است، باقی می ماند!(4)

حکایت 846: ارزنده ترین اندرز!

گویند: یکی از عارفان از مرشدش تقاضا کرد تا وی را اندرزی دهد و سفارش جامعی برای او بیان فرماید. مرشد گفت: سفارش جامعی بهتر از بیان حضرت پروردگار نیست که در قرآن مجید می فرماید: (ووَلَقَدْ وَصَّیْنَا الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَإِیَّاکُمْ أَنِ اتَّقُوا اللَّهَ)(5). بدیهی است که خدای متعال از همه کس بهتر و بیشتر از

1- مرغک: پرنده ی کوچک
2- جوامع الحکایات / 363.
3- نحل /96
4- کشکول شیخ بهایی 295/2 .
5- نساء: 131. نرجمه: و ما به کسانی که پیش از شما. کتاب آسمانی به آنها داده شده بود سفارش کردیم. به شما (نیز) سنارش می کنیم از نافرمانی خدا بپرهیزید و تقوای الهی را رعایت کنید. در باره ی مورد دیگری که مخنصر شباهنی با ابن أبی دارد. ر.ک: انعام /153