هزار و یک حکایت اخلاقی جلد 1 صفحه 673

غلام که چنین دید عمدأ بقیهی غذا را بر سر و روی پادشاه ریخت. پادشاه گفت: وای بر تو! چرا چنین کردی؟ غلام گفت: ای پادشاه! من این کار را به خاطر حفظ آبروی تو انجام دادم؛ چون اگر مرا به خاطر ریختن غیر عمدی اندکی غذا بر لباست میگشتی، مردم تو را به خاطر این کار سرزنش میکردند و تو را ستمگر میدانستند و از تو به بدی یاد می کردند؛ از این رو این کار را کردم تا تو در کشتن من معذور و از سرزنش مردم به دور باشی؛ چون در این صورت دیگر گناه من کوچک نیست. پادشاه اندکی فکر کرد و سپس گفت: ای غلام! کار تو زشت است؛ ولی عذر تو زیبا است، ما نیز به خاطر زیبایی عذرت تو را می بخشیم و آزاد می کنیم.(1)

حکایت 989: مادر عالم پرور

نسب پاک این مادر به امام سجاد منتهی می شود و در ذی الحجه سال 385 هجری قمری زندگی جهان فانی را بدرود گفت.

مادرانی که توانسته اند با تربیت فرزندانی دانشمند و بزرگوار، به عالم انسانیت خدمت کنند، همواره مورد تجلیل و تعظیم هستند. این چنین زنان، در تاریخ بشریت و خصوصا در تاریخ اسلام، فراوان یافت می شوند. او یکی از زنان نمونه ای است که بر مسند مقدس مادری مصداق گفتار زیبای ناپلئون است که می گوید: «با یک دست گهواره و با یک دست جهان را به جنبش در می آورند.»

«فاطمه» مادر بلند اختر دو دانشمند برجسته و بزرگوار جهان تشیع، سید رضی و سید مرتضی است. سید رضی همان است که در آسمان ادب، همچون خورشیدی متجلی بود و بزرگ ترین اثر جاویدانش؛ یعنی کتاب نهج البلاغه منتخبی است از سخنان پرمغز امام علی(علیه السلام)است که به شهادت همه سخن شناسان، مافوق همه کتابها و در حد و مرتبه ای پایین تر از قرآن کریم است. سید مرتضی نیز از نظر آثار علمی، فقهی و تفسیری که به یادگار گذاشته، یکی از بزرگ ترین دانشمندان تشیع به شمار می رود. این دو بزرگوار هر چه دارند از برکت وجود مادر گرامی خویش دارند.

یکی از شبها، شیخ مفید(2) در عالم خواب دید که حضرت فاطمه ی زهرا دست فرزندان خود حسن و حسین 8 را گرفت و وارد مسجد شد و خطاب به شیخ مفید فرمود: ای شیخ؛ فرزندانم را بپذیر و به آنها فقه بیاموز. شیخ مفید از خواب بیدار شد و در حیرت فرو رفت. بامدادان به مسجدی که محل تدریسش بود، رفت تا مثل هر روز به تدریس بپردازد. در این وقت فاطمه (دختر ناصر و مادر سید رضی و سید مرتضی) به همراه فرزندان عزیزش مرتضی و رضی وارد مسجد شد و گفت: ای شیخ! فرزندانم را بپذیر و به آنها فقه بیاموز. شیخ مفید به تعلیم أن دو مشغول شد و سرانجام آن دو به پایه بلند علمی نایل آمدند.

سید رضی در سوگ مادر بزرگوار خود اشعار غم انگیزی سروده که در دیوان او ضبط است. در این اشعار