هزار و یک حکایت اخلاقی جلد دوم صفحه 148

یکی گوهر عقل بود، دوم گوهر ایمان بود، سوم گوهر حیا بود.

چون جبرائیل امین طبق را به حضرت آدم عرضه داشت و کیفیت حال را باز گفت، به نظر فراست ألمؤمن ینظر بنور الله(1) نظر کرده، گوهر عقل را اختیار کرد؛ جبرائیل می خواست که طبق را به آن دو گوهر [گوهر ایمان و گوهر حیا] برگیرد و باز به دریای قدرت برد، از غایت گرانی به آن قوت که او را بود نتوانست برگرفتن، گوهر ایمان و حیا جواب دادند که ما از صحبت [مصاحبت و همنشینی ]عقل محبوب خدا جدا نمی شویم و هرگز بی وجود او (عقل ) به جایی ما را قراری و وجودی نیست؛ از آنک از قدیم العهد [دیرباز ] ما هر سه جوهر کان عزتیم و گوهر بحر قدرتیم، از همدیگر انفکاکی نداریم. از حضرت الله [جل جلاله ] خطاب عزت در رسید که یا جبرائیل! دغهم و تعال؛ یعنی که آنان را بگذار و بیا.

همانا که عقل بر قله ی دماغ آدمی منزل گرفت و گوهر ایمان در دل پاک دراک او مسکن ساخت و گوهر حیا بر چهره ی مبارک آدم فرو نشست و آن هر سه گوهر پاک، میراث فرزندان خاص آدم اند؛ چه از نسل آدم، هر فرزندی که بدان گوهرها متحلی [آراسته] و متجلی نیست، از آن نور و از آن معنی خالی است.(2)

حکایت 161: غریب

از «ابوجعفر شاشی»(3) پرسیدند: غریب کیست؟ گفت: غریب، کسی است که «رضوان بهشت» (نگهبان بهشت او را می جوید و نمی یابد، «مالک جهنم» او را می طلبد و پیدا نمی کند، «جبرئیل» در آسمان در پی اش می گردد و دستش به او نمی رسد. شیطان در زمین در جست و جوی او بر می آید، ولی به دستش نمی آورد.

یکی از حاضران در مجلس گفت: دل ما آب شد، پس او کجاست؟ «ابوجعفر» پاسخ داد: «فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِیکٍ مُقْتَدِرٍ » (4)؛ یعنی: در جایگاه صدق نزد خداوند حاکم مقتدر.55

1- از رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) نقل است که فرمود: « اِتَّقُوا مِنْ فِرَاسَهِ اَلْمُؤْمِنِ فَإِنَّهُ یَنْظُرُ بِنُورِ اَللَّهِ »؛ یعنی از فراست انسان مؤمن بپرهیزید و برحذر باشید؛ زیرا که شخص مؤمن با نور الهی می نگرد. (فراسه: آگاهی یافتن به باطن است با نگریستن به ظاهر)
2- مناقب العارفین ج 1، صص 231 - 230.
3- شائ، معرب چاچ است و چاچ، شهری است از ماورای النهر. در کتاب «حدود العالم» آمده: چاچ، ناحیه ای است بزرگ و آباد و مردمانی جنگ جو و توانگر و بسیار نعمت دارد. از آن ناحیه، کمان، تیر، خدنگ و چوب خلنج (سیاه و سفید) بسیار به دست می آید. دانشمندانی از علما و شعرا به این شهر منسوب هستند، از جمله حزینی شاشی شاعر.
4- قمر، 55