هزار و یک حکایت اخلاقی جلد دوم صفحه 292

شان برگردانند. برخی از دزدان به او اعتراض کردند و علت این کار را جویا شدند. رئیس گفت: آخر ما دزد اموال مردم هستیم، نه دزد عقیدهی آنها. اگر ما به آن نوشته، توجه نکنیم، مردم بی اعتقاد خواهند شد(1) عرض میکنم: باز هم صد رحمت به دزدان قدیم!

حکایت 381: نمک شناسی طرارا

سدید الدین محمد عوفی در جوامع الحکایات می نویسد: آورده اند که یکی از طراران (2) ماوراء النهر در عیارپیشگی از اقران بر سر آمده بود.(3) به نیشابور آمد و خواست که در آن جا مالی و نعمتی به دست آورد. به تفحص و تجس مردم مشغول شد و معلوم کرد(4) که خزانه ی ملک مؤید کجا است. پس حیله ها کرد و به طریقی که دانست و توانست نقبی زد و به خزانه رفت و از نقود و جواهر هر چه توانست برداشت و به در نقب آورد و در شب تاریک آن جا چیزی دید که روشنایی می زد. گمان برد که شاید گوهر شب چراغ که میگویند این است. صواب آن بود که برگیرم که سبب توانگری من خواهد بود. پس چون آن را برگرفت، عظیم بزرگ بود. مرد متحیر شد که این چه چیز است و به مساس دست آن را معلوم نشد.(5) زبان بر آن جا نهاد تا مگر به حس ذوق (6) معلوم گردد. چون بدید که تخته ای نمک بود آن را به جایگاه باز بنهاد و از آن زر هیچ برنگرفت و بازگشت و برفت.

روز دیگر به ملک مؤید إنها کردند (خبر رساندند که دوش ( دیشب) بر خزانه زدهاند و به سر زر رفته؛ اما هیچ نبرده اند. ملک در شهر ندا فرمود که هر کس این کار کرده است از خط (مجازات) ما در امان است باید بیاید و بگوید که چون بر زر قادر شده بود چرا هیچ برنداشت؟ چون از منادی چنان شنید، آن جوان خدمت ملک مؤید رفت و گفت: این کار من کرده ام به تنها. ملک مؤید گفت: چرا زر نبردی؟ گفت: چیزی دیدم در آن جا سپید و روشن، گمان بردم که مگر گوهر شب چراغ است. چون معلوم شد، نمک بود، با خود گفتم:

چون نمک شاه چشیدم، حق این گزاردن در مذهب مردی و مروت واجب بود، به قلیل و کثیر تعلق نساختم (7)و از آن درگذشتم!م.

1- داستان هایی از بسم الله الرحمن الرحیم ج 2، ص 9؛ به نقل از: تجلی سعادت، ص 14.
2- طار: کیسه بر (جیب ثر)، دزد.
3- سرآمد همدوشان شده بود.
4- دانست.
5- به وسیله ی دست زدن تشخیص نداد.
6- حس چشایی، ذائقه.
7- از زر و جواهر، اندک و بسیار، هیچ برنگرفتم.