هزار و یک حکایت اخلاقی جلد دوم صفحه 389

حکایت 519: القاب پسندیده

محمد بن یحیی بن ابی عباد می گوید: عمویم روایت نموده که روزی حضرت رضا با آن که عادت به نطم اشعار و روایت آنها نمی پرداخت، این اشعار را خواند:

کُلُّنا یَأَمَلُ مَدّاً فی الأَجَلْ

وَالمَنایا هِیَ آفاتُ الأَمَلْ

لا تَ-غُ-رّن-کَ أب-اط-ی-لُ ال-مُ-نی

و إلزَم القَصدَ و دَع عَنکَ العلل

إن--م-ا ال-دُن-یَ-ا ک--ظِ-لٍ زائِ---لٍ

حَ--ل ف-ی-هِ راکِ-بٌ ثُ-مَ ارتَ-حل(1) عموی محمد بن یحیی گوید: من از حضرت پرسیدم: این اشعار از کیست؟ حضرت فرمود: از یکی از عراقی های شما. عرض کردم: اشعار مزبور را «أبو العتاهیه» به نام خود انشاد می کرد. حضرت رضا فرمود: نام او را بگو و این لقب را که حاکی از حماقت است و شایسته ی مقام او نیست (2)، بر زبان نیاور؛ زیرا خدای - تعالی - فرموده: «وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ » (3). ممکن است خود او این لقب را بشنود و از شنیدن آن ناراحت شود.(4)

حکایت 520: قوق حمام

راه و روش جبارانهی خلفای اموی و بعد از آنها خلفای عباسی در سایر طبقات مردم اثر کرده بود. مردم تدریجا راه و رسمی که اسلام برای زندگی و معاشرت معین کرده بود را از یاد می بردند؛ سیرت و رفتار ساده و برادرانه رسول اکرم و علی مرتضی و نیکان صحابه از خاطرها محو می شد. مردم آنچنان به راه و روش جبارانه خلفا خو گرفته بودند که کم کم احساس زشتی هم نسبت به آن نمی کردند.

امام صادق علیه السلام روزی خواست به حمام برود. صاحب حمام طبق سنت و عادت معمول که در مورد محترمین و شخصیتها رایج شده بود، عرض کرد: اجازه بده حمام را برایت قرق کنم. امام صادق علیه السلام فرمود: نه، لازم نیست. حمامی گفت: چرا؟ امام صادق علیه السلام فرمود:).

1- همه ی ما در آرزوی عمری طولانی هستیم و حال آن که مرگ ها، آرزوها را به مسخره گرفته و ریشخند می نمایند. مبادا آرزوهای باطل و دور و دراز شما را مغرور سازد. میانه روی در کار را از دست نداده و علت های واهی را بی اثر بدان و از خود دور ساز. بدان و متوجه باش که دنیا همچون سایه ای فناپذیر است که برای لحظاتی سواره ای در زیر آن سایه قرار گرفته و سپس کوچ می نماید.
2- نام شاعر «ابو اسحاق اسماعیل بن قاسم بن مؤید بن کیسان عنزی ولانی عینی» است، ملقب به «ابو العتاهیه» و این عنوان لقب وی بوده، نه این که کنیه اش باشد. عتاهیه به معنی انسان بی خرد، بی عقل و سرگشته است.
3- حجرات، 11، ترجمه: و با القاب زشت و ناپسند یکدیگر را یاد نکنید.
4- روضات الجنات ج 2، ص 152 - 151؛ به نقل از: عیون أخبار الرضا(علیه السلام).