هزار و یک حکایت اخلاقی جلد دوم صفحه 393

حکایت 527: اخلاق در جنگ

امام علی علیه السلام در جنگ صفین شنید که یاران او شامیان را دشنام می دهند، فرمود: من خوش ندارم که شما دشنام دهنده باشید؛ اما اگر کردارشان را تعریف و حالات آنان را بازگو میکردید، به سخن راست نزدیک تر و عذرپذیرتر بود. خوب بود به جای دشنام آنان، میگفتید: خدایا! خون ما و آنها را حفظ کن. بین ما و آنان اصلاح فرما و آنان را از گمراهی به راه راست هدایت کن؛ تا آنان که جاهلند، حق را بشناسند و آنان که با حق می ستیزند، پشیمان شده به حق بازگردند.(1)

حکایت 528: حق و حقوق

شخصی از خلیفهی به حق پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله)، امام علی علیه السلام پرسید: چرا حق خود (یعنی امامت ) را دیر طلب کردی؟ امام علی علیه السلام در پاسخ فرمود: مرد را سرزنش نکنند که چرا حقش را با تأخیر می گیرد؛ بلکه سرزنش در آن جاست که آنچه حقش نیست، بگیرد!(2)

حکایت 529: مدارا با اسیر

پس از آن که ابن ملجم مرادی، حضرت علی علیه السلام را با ضربت شمشیر زهرآگین به شدت مجروح ساخت و آن حضرت در بستر شهادت قرار گرفت، حضرتش در وصیت نامهای خطاب به امام حسن و امام حسین علیه السلام سفارشات مهمی فرمود که قمستی از آن چنین است:

ای فرزندان عبدالمطلب! مبادا پس از من دست به خون مسلمین فرو برید و دست به کشتار بزنید و بگویید امیرمؤمنان کشته شد؛ بدانید جز گشنده ی من کسی دیگر نباید کشته شود.

درست بنگرید، اگر من از ضربت او مردم، او را تنها یک ضربت بزنید و دست و پا و دیگر اعضای او را مبرید. من از رسول خدا شنیدم صلی الله علیه واله فرمود: بپرهیزید از بریدن اعضای مرده؛ هر چند سگ دیوانه باشد.(3)

به جز از علی که گوید به پسر که قاتل من

چو اسیر توست اکنون، به اسیر کن مدارا (4)

1- نهج البلاغه (دشتی)، ص 429. خطبهی 206. نکته: ظاهره دشنام دهندگان، حجر بن عدی و عمرو بن حمق بودند.
2- لَایُعَابُ الْمَرْءُ بِتَأْخِیرِ حَقِّهِ، إِنَّمَا یُعَابُ مَنْ أَخَذَ مَا لَیْسَ لَهُ. نهج البلاغه (دشتی)، ص 667، حکمت 166. نکته: امام علی علبهعلیه السلام همان کسی است که هنگام بیعت مردم با عثمان - در روز شورا- چنین فرمود: «ما را حقی است که اگر به ما داده شود ( چه خوب) وگرنه بر پشت سواران سوار شویم و برای گرفتن آن برانیم؛ هر چند شب زوی به طول انجامد. ( لَنَا حَقٌّ فَإِنْ أُعْطِینَاهُ وَ إِلاَّ رَکِبْنَا أَعْجَازَ اَلْإِبِلِ وَ إِنْ طَالَ اَلسُّرَی.). نهج البلاغه (دشتی)، ص 627 - 626، حکمت 22.
3- نهج البلاغه (دشتی)، ص 561، نامهی 47. 4. شهریار.
4- شهریار