هزار و یک حکایت اخلاقی جلد دوم صفحه 401

حکایت 540: همکاری با کارگران

امام صادق (علیه السلام) می فرماید: در نامه ی رسول خدا آمده است «هر گاه خدمتگزاران خود را به کاری گماردید که بر آنها دشوار است، شما هم با آنها در آن کار شرکت جویید». پدرم امام باقر) هر گاه به خدمتکاران خود دستوری می داد، به آنها می فرمود: چگونه اید؟ آن گاه می آمد و به ایشان می نگریست و اگر کار سنگین بود، می فرمود: بسم الله و همراه آنان کار می کرد و اگر کار سبک بود، آنان را به حال خود می گذاشت.(1)

حکایت 541 : امام صادق (ع) و عبد الله محض

صفوان جمال می گوید: بین امام صادق علیه السلام و عبدالله بن حسن مثنی معروف به عبدالله محض، سخنی خشن به میان آمد به گونه ای که سر و صدا بلند شد و مردم اجتماع کردند.

شب بود و آنها با این وضع، از یکدیگر جدا شدند.(2) صفوان در ادامه می گوید: صبح آن شب برای انجام کاری، از خانه بیرون آمدم دیدم امام صادق صلی الله علیه واله در خانه عبدالله بن حسن ایستاده است و می فرماید: ای کنیز! به ابومحمد (= عبدالله بن حسن) بگو بیاید. کنیز رفت و خبر داد، عبدالله از خانه بیرون آمد همین که چشمش به چهره امام صادق افتاد، عرض کرد: ای اباعبدالله! چرا صبح زود به این جا آمدهای؟! امام فرمود: من دیشب آیه ای از قرآن را تلاوت می کردم که آن آیه مرا پریشان ساخت. عبد الله پرسید: کدام آیه؟ امام فرمود: این آیه «وَالَّذِینَ یَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَیَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَیَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ » .(3) عبد الله بن حسن گفت: راست فرمودی، گویا من هرگز این آیه را در کتاب خدا (قرآن مجید) نخوانده بودم؛ سپس دست بر گردن هم نهاده و گریه کردند. بدین ترتیب، امام صادق به آیه قرآن و دستور آن احترام نموده(4) و با خواندن آن، پسرعموی خود «عبداللهم.

1- اهل بیت در قرآن و حدیث ج 1، ص 457
2- گویا چنین بوده که عبد الله می خواسته از امام (علیه السلام) برای پسرش محمد بن عبد الله جهت قیام بر ضد طاغوت زمان، بیعت بگیرد، ولی امام(علیه السلام) به دلیل برخی مسایل، حاضر به آن بیعت نشده بود. در بارهی تفصیل مطلب مذکور ر.ک: اصول کافی ج 1، صص 366-358، کتاب الحجه باب «ما یفصل به بین دعوی المحق و المبطل فی أمر الامامه» ح 17.
3- رعد، 21، ترجمه: و آنها که پیوندهایی را که خدا دستور به برقراری آن داده، برقرار می دارند (و صله رحم می کنند) و از پروردگارشان می ترسند و از بدی حساب ( روز قیامت) بیم دارند.
4- چنین به نظر می رسد که عمل امام صادق(علیه السلام) در واقع نوعی تذکر و نصیحت غیر مستقیم بوده تا بتواند عبدالله بن حسن را متنبه سازد وگرنه برخورد قهرآمیز امام(علیه السلام) با وی از مصادیق قطع رحم نبوده، بلکه عین خیرخواهی و هدایت به شمار می آید و ناگفته پیداست که شأن کسی چون امام صادق (علیه السلام) اجل از آن است که از مطلبی مهم همچون صله ی رحم غفلت نماید تا با خواندن آیه ای از قرآن آن را متذکر شود. به بیان دیگر می توان گفت که امام (علیه السلام) توریه نموده اند یعنی مراد ایشان از جمله ی آن آیه مرا پریشان ساخته این است که وقتی آن آیه را خواندم، نسبت به حال تو نگران شدم و از این که تو به مفاد آن عمل نکرده و قطع رحم نموده ای، ناراحت و پریشان شدم.