هزار و یک حکایت اخلاقی جلد دوم صفحه 429

خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً (1) وقتی با افراد نادان و بی خرد مواجه گشتید، او را بدون پاسخ رها سازید.

حکایت 575 : پارسای بخیل

یحیی پسر زکریای نبی علیه السلام، ابلیس را دید، گفت: کیست که وی را دشمن تر داری و کیست که وی را دوست تر می داری؟ ابلیس گفت: پارسای بخیل را دوست تر دارم، که او جان همی کند و طاعت می کند، اما بخل وی آن همه باطل گرداند و فاسق بخشنده را دشمن تر دارم که او خوش همی خورد و خوش زندگی کند و همی ترسم که خدای تعالی بر وی به سبب سخاوتش، رحمت کند و وی را توبه دهد.(2) عرض میکنم: در روایتی دیدم که خدای متعال اشخاص بخیل و خسیس را دوست ندارد و در عوض، اشخاص سخی، کریم و مهمان نواز را دوست دارد.

حکایت 576 : اطاعت مخلوق و معصیت خالق!

رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) لشکری را برای مأموریتی تجهیز نمود، مردی را به فرماندهی گمارد و به سپاهیان دستور داد از او اطاعت کنند و اوامرش را اجرا نمایند. فرمانده در آغاز مسافرت به آزمایش عجیبی دست زد. برای آن که از درجهی اطاعت سربازان آگاه شود یا مراتب فهم و درک آنان را تشخیص دهد یا برای هدفی دیگر، دستور داد آتشی افروختند و به آنها امر کرد که خویشتن را در آتش بیفکنند. بعضی از سربازان، خود را برای اجرا دستور مهیا ساختند، گروهی این دستور را نادرست تلقی نمودند و از اطاعت سر باز زدند. در این حال سرباز جوانی خطاب به آنان گفت: در تصمیم عجله نکنید تا به رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) مراجعه نمایید، اگر آن حضرت دستور فرمانده را تأیید کرد و به آتش رفتن را امر فرمود، اطاعت کنید و داخل آتش شوید.

لَوْ دَخَلْتُمُوهَا مَا خَرَجْتُمْ مِنْهَا أَبَداً إِنَّمَا اَلطَّاعَهُ فِی اَلْمَعْرُوفِ وَ لاَ طَاعَهَ لِمَخْلُوقٍ فِی مَعْصِیَهِ اَلْخَالِقِ(3)ت.

1- فرقان، 63
2- کیمیای سعادت، ج 2، ص 172.
3- جملهی «لاَ طَاعَهَ لِمَخْلُوقٍ فِی مَعْصِیَهِ اَلْخَالِقِ» به عنوان قاعده، ملاک و معیار و حکمی کلی است. همان گونه که رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) در ماجرای نخل مره بن جندب پس از داوری میان او و شاکی خصوصی اش (به عنوان تأسیس قاعده و از در لطف) فرمود: «و لا ضرر ولا ضرار فی الإسلام» که بین علما، به ویژه فقها و حقوقدانان، به «قاعده لاضرر» مشهور شده است.