هزار و یک حکایت اخلاقی جلد دوم صفحه 589

عبد الملک خشمگین شد و با تندی وی را مخاطب ساخت و گفت: کاری را که دیگران به جان خواستار آن هستند و برای رسیدن به آن دنبال اسباب فراوان می گردند، من بدون این که تو بخواهی به تو محول می کنم و تو آن را نمی پذیری و از قبولش شانه خالی می کنی؟! ابن عیینه در جواب گفت: ای امیر! اگر اجازه فرمایی سخنی عرض کنم. خلیفه گفت:

بگو. ابن عیینه گفت: خداوند در قرآن مجید می فرماید: «إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَهَ عَلَی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ إِنَّهُ کَانَ ظَلُومًا جَهُولًا » (1) ای امیر! خداوند امانت را بر آسمانها و زمین و کوه ها عرضه کرد، آنها از حمل آن امتناع کردند و آفریدگار بزرگ از امتناع آنها خشمگین نشد و تندی نکرد، اما تو استانداری مصر را بر من عرضه کردی و چون قبول نکردم، برآشفتی.

عبد الملک از شنیدن این سخن خشنود شد و ابن عیینه را مورد تکریم و احترام خود قرار داد.(2)

حکایت 769: گذر عمر

خیزران همسر مهدی خلیفه ی عباسی و مادر هادی و رشید بود. او در قصر مجللی زندگی می کرد و عده ی زیادی از بانوان هاشمی و غیر هاشمی از جمله زینب دختر سلیمان بن علی در خدمتش بودند. سن زینب از تمام زنان هاشمی بیش تر و نزد خلیفهی وقت مهدی عباسی» مقامی از همه رفیع تر داشت. مهدی عباسی به خیزران دستور داده بود که اغلب ملازم زینب باشد و از اخلاق و آداب او پیروی کند. می گفت: او پیرزن فهمیده و دانایی است، یک عمر در خاندان بنی عباس زندگی کرده و محضر گذشتگان ما را درک نموده است.

روزی یکی از خدمتگزاران خیزران نزد بانوی خود آمد و گفت: بانوی زیبایی که لباسی کهنه دربردارد و حاضر نیست نام خود را بگوید، اذن حضور می طلبد. خیزران اجازه داد.

طولی نکشید که زنی در کمال صباحت و جمال با لباسی پست و بی ارزش وارد شد و با5.