هزار و یک حکایت اخلاقی جلد دوم صفحه 596

گفت: من حیا هستم. آدم (علیه السلام) پرسید: جای تو کجاست؟ گفت: جای من در چشم انسان است. به این ترتیب، آدم(علیه السلام) فهمید که مرکز و مظهر عقل، مغز است، مرکز و مظهر مهر و عاطفه قلب است و مظهر و مرکز حیا، چشم می باشد.

آن گاه حضرت آدم (علیه السلام) به سمت چپ نگریست و از سیاه رویان خواست تا خود را معرفی کنند. از یکی از آنها پرسید: تو کیستی؟ گفت: من خودخواهی و کبر هستم. آدم(علیه السلام) پرسید: جای تو کجاست؟ گفت: جای من در مغز و دستگاه اندیشه ی انسان است. آدم(علیه السلام) پرسید: مگر عقل در آن جا قرار نگرفته است؟ گفت: چرا، ولی هنگامی که من در آن جا مستقر می شوم، عقل فرار می کند. آدم(علیه السلام) از دومین نفر از سیاه رویان پرسید: تو کیستی؟ گفت: من رشک و حسد هستم. آدم (علیه السلام) پرسید: جای تو کجاست؟ گفت: جای من در دل است. آدم (علیه السلام) پرسید: مگر مهر و عاطفه در آن جا قرار نگرفته است؟ گفت: چرا، ولی وقتی که من در آن جای می گیرم، مهر و عاطفه بیرون می رود. آدم (علیه السلام) از سومین نفر از سیاه رویان پرسید: تو کیستی؟ گفت: من طمع و آز هستم. آدم(علیه السلام) پرسید: جای تو کجاست؟ گفت: جای من در چشم است. آدم(علیه السلام) پرسید: مگر حیا در آن جا جای نگرفته است؟ گفت: چرا، ولی زمانی که من در آن جای بگیرم، حیا می رود.

به این ترتیب حضرت آدم (علیه السلام) درک کرد که خودخواهی و کبر دشمن عقل است، رشک بردن مخالف عاطفه است و طمع و حیا، ضد یکدیگر هستند.(1)

حکایت 779: شیر پیر

ابو العتاهیه از شعرای نامی و از ادبای زبردست دوران عباسی بود و قصاید و اشعارش در مجالس خلیفه وقت و رجال کشور با حسن قبول تلقی می شد.(2) او مدتی بر اثر آزردگی و رنجش خاطر از گفتن شعر خودداری نمود که این امر برای مهدی عباسی گران آمد و دستور داد زندانیش کردند.

ابو العتاهیه می گوید: چون به محیط زندان قدم گذاشتم و اوضاع زندانیان را از نزدیک مشاهده کردم بسیار ناراحت شدم، در گوشه ای نشستم و اطراف و جوانب زندان را می نگریستم، در این فکر بودم که یکی از زندانیان را به هم صحبتی برگزینم، با او انست.