هزار و یک حکایت اخلاقی جلد دوم صفحه 616

الْحَمِیرِ »(1) [زشت ترین صداها، صدای خران است. ]، چه از جمیع جانوران، صوت زشت و مکروه را بدو منسوب کرده است، معلوم است یاران را که چه معنی دارد؟ یاران سر نهاده، ملتمس بیان آن شدند. مولانا فرمود که سایر حیوانات را مخصوص ناله و وردی و تسبیحی هست که خالق و رازق خود را بدان یاد می کنند؛ چنانک حنین شتر و زئیر شیر و انین نخچیر و طنین مگس و دوی زنبور و غیرهم؛ و بر آسمان ملائکه و روحانیان را تسابیح و زجل [ ] است و بنی آدم را تسبیح و تهلیل و انواع عبادات باطنی و بدنی، غیر از خرم بیچاره که در دو وقت معین بانگ می کند: یکی وقتی که آرزوی جماع آمیزش کند، دوم در وقتی که گرسنه شود؛ چنانک گفته اند:

کحمار السؤء إن أشبعته

ضرب الناس و إن جا نهق (2)

پس خر، دایما بندهی فرج و گلوست و همچنان هر کسی که در جان او درد خدا و ناله ی عشق نباشد و در سر او سودایی و سری نبود، عند الله تعالی (نزد خدای تعالی )کمتر از خر است أولیک کالأنعام بل هم أضل.(3)

دانک این نفس بهیمی، نر خرست

زیر او بودن(4)، از آن ننگین تر است

گر ندانی ره، هر آنچه خر بخواست

عکس آن کن، خود بود آن راه راست (5)

حکایت 809: امید ابلیس!

محدث کبیر، شیخ حر عاملی در کتاب «الجواهر النیه فی الأحادیث القدسیه » می نویسد: شیخ صدوق (با چند واسطه) از حفص بن غیاث نخعی قاضی نقل می کند که حفص می گوید: از امام صادق(علیه السلام) شنیدم که می فرمود: حضرت موسی در حال مناجات با پروردگار بود که ابلیس به سراغش آمد، در این هنگام یکی از فرشتگان به ابلیس گفت: به او که در این حال است و مشغول مناجات با پروردگارش، چه امیدی داری؟

1- لقمان، 19.
2- مانند خر بدی بد جنس که اگر سیرش کنی، مردم را جفتک می زند و اگر گرسنه شود، عرعر گوش خراش سر میدهد.
3- أعراف، 179. «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا یَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْیُنٌ لَا یُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا یَسْمَعُونَ بِهَا أُولَئِکَ کَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ ». به یقین، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم؛ آنها دل هایی اعقل هایی دارند که با آن ( اندیشه نمی کنند، و نمی فهمند؛ و چشمانی که با آن نمی بینند. و گوش هایی که با آن نمی شنوند؛ آنها همچون چهار پایانند؛ بلکه گمراه تر! اینان همان غافلانند (چون امکان هدایت دارند و بهره نمی گیرند). دربارهی مشابه آیه ی مذکور ر.ک: فرقان، 44.
4- یعنی پست تر از آن (خر) بودن.
5- مناقب العارفین ج 1، صص 115-114.