هزار و یک حکایت اخلاقی جلد دوم صفحه 625

عرض میکنم: این سخن زیبای امام(علیه السلام)، ممثل معروف «مرغ همسایه، غاز است» را نفی و نقد می کند.

حکایت 825: دیده عبرت بین؟

از انوشیروان نقل است که: مرا یک نظر عبرت بیدار کرد. روزی در اوایل ایام جوانی به شکار رفته بودم و سواران به هر طرف می تاختند؛ ناگاه شخص پیاده سنگی انداخت و پای سگی را شکست و او گامی چند رفت، اسبی به آن پیاده لگدی زد پایش بشکست، پارهای راه رفتیم، ناگاه پای آن اسب به سوراخی فرو شد و بشکست. من به خود باز آمدم و گفتم:

دیدی چه کردند و چه دیدند؟!(1)

به چشم خویش دیدم در گذرگاه

که زد بر جان موری، مرغکی راه

هنوز از صید، منقارش نپرداخت

که مرغ دیگر آمد، کار او ساخت

چو بد کردی مباش ایمن ز آفات

که واجب شد طبیعت را مکافات

سپهر آیینهی عدل است و شاید

که هرچ آن از تو بیند، وانماید

منادی شد جهان را هر که بد کرد

نه با جان کسی با جان خود کرد

مگر نشنیدی از فراش این راه

که هر کار چاه کند، افتاد در چاه

سرای آفرینش سرسری نیست

زمین و آسمان بی داوری نیست (2)

حکایت 826: شتر را با بارش می برند

مجاهد نستوه و مفسر گرانقدر، مرحوم آیت الله سید محمود طالقانی می نویسد: کار اندک کم گذاردن در کیل و ترازو به آن جا می رسد که مردمی در زیر سایه ی دین و قانون، اموال عمومی را بدون کیل و وزن می برند. عربی بیابانی، بی پروا به هشام بن عبد الملک گفت: «آن چه خداوند دربارهی مطففین ( کم فروشان) گفته است، شنیده ای؟(3) خداوند سخت ترین عذاب را به کسی وعده داده است که اندکی از مال مردم را بگیرد، پس تو دربارهی خود چگونه می اندیشی که اموال مردم را بدون کیل و وزن می بری؟!»(4)8.

1- جامع الدرر، ج 2، ص 31.
2- نظامی
3- خداوند فرموده: «وَیْلٌ لِلْمُطَفِّفِینَ » مطففین، 1، ترجمه: وای بر کم فروشان. آیهی مذکور از لحاظ مفهوم نظیر این آیه است: «وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیَاءَهُمْ »؛ أعرافی، 85 هود، 85 شعراء، 183، ترجمه: و از اموال مردم چیزی نکاهید.
4- پرتوی از قرآن ( آیت الله سید محمود طالقانی)، قسمت اول از جزء سی ام، 235 - 234، ذیل تفسیر سوره ی مطففین حکایت فوق به این گونه نیز روایت شده است: هشام به یکی از عابدان شام گفت: مرا موعظه کن، عابد سوره ی مطففین را تا آخر خواند و سپس گفت: این عذاب و ویل برای کسی است که اندکی در کیل و وزن خیانت کند. ای هشام! چه گمان داری در حق کسی که تمام مال مردم را به ناحق بگیرد. هشام تحت تأثیر سخن عابد قرار گرفت و گریست. جامع الدرج 2، ص 93، به نقل از: انیس الأدباء، ص 388.