هزار و یک حکایت اخلاقی جلد دوم صفحه 627

روایت شده که فرمودند: و هو الرجل یأتی الشلطان فی بقائه إلی أن یذخل یده فی کپیو فیغطیه؛ یعنی: «[از جمله ی کوچک ترین مصداق تکیه بر ظالمان ] شخصی است که پیش شاه ستمگری برود و به مقدار زمانی (چند ثانیه ای ] که شاه دست در جیب کند و چیزی به او بدهد، راضی به زنده بودن و بقای سلطان(و سلطنتش ) باشد.(1)سس

حکایت 829: مقام قاضی القضات!

هارون الرشید در سال 180 هجری برای حج بیت الله به مکه رفت و تا آخر ذی الحجه در آن جا بود. چند روز قبل از آن که مکه را به عزم عراق ترک گوید، جمعی از محترمین شهر نامه ای به او نوشتند و از مقام خلافت درخواست نمودند که قاضی شایسته و عادلی را برای رسیدگی به دعاوی مردم مکه و حل و فصل اختلافات شان تعیین نماید. هارون امضا کنندگان را احضار نمود و به آنان گفت: در صورتی که مایل باشید می توانید فرد شایسته ای را برای قضاوت، از بین خودتان انتخاب کنید تا من او را به این مقام بگمارم و اگر به غیر خودتان تمایل دارید از عراق قاضی لایق و دادگری را برای شما خواهم فرستاد.

نمایندگان مردم از مجلس هارون خارج شدند و پس از مذاکره و تبادل نظر، تصمیم گرفتند قاضی شهر از خودشان باشد و دو نفر را برای این کار لایق شناختند ولی در تعیین یکی از آن دو به توافق نرسیدند و هر گروهی از یکی طرفداری می کرد، ناچار اختلاف خویش را به اطلاع هارون رساندند و او را از عدم توافق خود آگاه ساختند. هارون الرشید دستور داد آن دو فردی را که مردم برگزیده اند و برای تصدی مقام قضاوت شایسته می دانند به حضورش بیاورند.

هارون دید که یکی از آن دو جوان است و دیگری مسن. تصمیم گرفت هر دو را امتحان کند و امر قضاوت مکه را به آن که از جهت ارزش علمی و هوش قضایی لایق تر است محول نماید و اول به امتحان شخص مسن پرداخت و به او گفت: نزدیک بیا و قاضی جوان را بیرون مجلس فرستاد.

سپس دعوی پیچیده ای را بین خود و وزیرش طرح نمود و از وی خواست که بین آنها حکم کند. قاضی دعوی را مورد بررسی قرار داد و پیرامون آن از طرفین پرسش هایی نمود که پاسخ دادند، سرانجام به نفع هارون رأی داد و مجلس قضا خاتمه یافت، آن گاه او را مرخص کرد و قاضی جوان را طلبید و همان دعوی را بین خود و وزیرش طرح نمود و از86