هزار و یک حکایت اخلاقی جلد دوم صفحه 644

مردی به نام «دامرون» که مأمور کنترل ترافیک هوایی است، اظهار داشت که در دسامبر گذشته روزی یک هواپیمای جت بوئینگ 727 در نزدیکی فرودگاه دالس شهر واشنگتن سقوط کرد و 92 نفر کشته شدند، وی کاملا و به دقت متوجه این خطر شده بود و می توانست به موقع خلبان را باخبر کند تا ارتفاع خود را زیاد کرده و از خطر برهد، ولی چون خبر کردن هواپیما از وظایفی نبود که در شرح وظایف شغل کنترل ترافیک هوایی پیش بینی شده باشد، از آن صرف نظر کرده است.(1)

بار درخت علم ندانم به جز عمل

باعلم اگر عمل نکنی، شاخ بی بری

دعوی نکن که برترم از دیگران به علم

چون کبر کردی، از همه دونان(2) فروتری

هر علم را به کار نبندی چه فایده

چشم از برای آن بود آخر که بنگری

با شیر مردیت سگ ابلیس صید کرد

ای بی خبر بمیر که از گربه کمتری(3)

حکایت 845: خورجین کرامت

اسماعیل بن احمد سامانی در ماوراء النهر حکومت می کرد. عمرو بن لیث صفار تصمیم گرفت با او بجنگد، از ماوراء النهرش براند و حوزهی حکومت وی را در قلمرو فرمانروایی خود در آورد. لشکر نیرومندی در نیشابور مجهز ساخت و عازم بلخ گردید.

اسماعیل بن احمد برای او پیام فرستاد که: هم اکنون تو بر منطقه ی بسیار وسیعی حکومت می کنی و در دست من جز محیط کوچک ماوراء النهر نیست.

از وی خواسته بود که به آنچه در دست دارد، قانع باشد و مزاحم او نشود؛ ولی عمرو بن لیث به پیام اسماعیل اعتنایی نکرد، همچنان راه پیمود، از جیحون گذشت، منازل را طی کرد و به بلخ رسید. سرزمینی را برای لشکرگاه برگزید، خندق حفر نمود، نقاط مرتفعی را برای دیدبانی مهیا کرد و ظرف چندین روز تمام مقدمات جنگ را آماده نمود، در خلال این مدت لشکریانش تدریج از راه می رسیدند و هر گروهی در نقطه ی پیش بینی شده مستقر می شدند.

جمعی از افسران و خواص اسماعیل بن احمد که آوازهی جرأت و شهامت عمرو بن لیث را شنیده بودند، از مشاهده ی آن همه سرباز مسلح و مجهز، تکان خوردند، با یکدیگر مشورت نمودند و گفتند: اگر بخواهیم با عمرو و سپاه نیرومندش پیکار کنیم یا باید همگی از زندگی چشم پوشیم و کشته شویم یا آن که در گرماگرم نبرد، به دشمن پشت کنیم، میدانی.

1- اخلاق از نظر همزیستی و ارزش های انسانی (گفتار فلسفی) ج 1، ص 14؛ به نقل از روزنامه اطلاعات، شماره 14624.
2- دونان (جمع ڈون): افراد پست.
3- قصاید سعدی.