هزار و یک حکایت اخلاقی جلد دوم صفحه 650

می برد، پناهش می دهی با آن که خدا شایسته تر و سزاوارتر است که پناهنده اش پناه داده شود.» مرد که به زشتی عملش پی برده بود، غلام را در راه خدا آزاد کرد. رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «وَ اَلَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً لَوْ لَمْ تَفْعَلْ لَوَاقَعَ وَجْهُکَ حَرَّ اَلنَّارِ .؛ سوگند به خدایی که مرا به راستی مبعوث فرموده است، اگر این کار را نمی کردی (و عمل زشت خود را با آزاد کردن بندهای جبران نمی کردی) صورتت در حرارت آتش (جهنم) قرار می گرفت.» این مرد وظیفه ناشناس مرتکب خطای بزرگی شد، احترام خالق را رعایت نکرد، پناه بردن به پیامبر را بر پناهندگی به خدا مقدم داشت و با تکریم ریایی از پیشوای اسلام، عملا به مقام شامخ آفریدگار جهان بی ادبی کرد. او با این کار ناروا موجبات خشم و آزار پیامبر(صلی الله علیه و آله) را فراهم کرد و خویشتن را مورد انتقاد شدید آن حضرت قرار داد.(1)

نکوسیرتی بی تکلف برون

به از نیکنامی خراب اندرون

به روی و ریا خرقه سهل است دوخت

گرش با خدا درتوانی فروخت

چه دانند مردم که در جامه کیست

نویسنده داند که در نامه چیست

حکایت 851: ابن هیثم و فرمانروای بد اخلاق

ابن هیثم از دانشمندان نامی قرن چهارم هجری است. او در هندسه و ریاضی تخصص داشت، از علوم عقلی و فلسفی نیز بی اطلاع نبود و کتب و رسائل بسیاری از خود به جای گذارد. در بصره زندگی می کرد، ولی آوازه ی معلوماتش همه جا پیچیده بود و در تمام محافل علمی از دانش وی سخن می گفتند.

فرمانروای مصر در آن زمان مردی تحصیل کرده و حکمت دوست بود. علاقه داشت که از نزدیک ابن هیثم را ببیند و از محضرش استفاده کند، ولی موجبات این ملاقات فراهم نمی شد. روزی به فرمانروا خبر رسید که ابن هیثم گفته اگر من در مصر بودم، روی رود نیل سدی می ساختم که طغیان و نقصان آب به مردم زیانی نرساند. فرمانروا از شنیدن این سخن بسیار مسرور شد و بیش از پیش به ملاقات وی علاقمند گردید. در پنهان مخارج سفرش را فرستاد و او را به آمدن به مصر ترغیب کرد.

ابن هیثم از بصره رهسپار مصر شد. روز ورودش فرمانروا تا خارج شهر از وی استقبال کرد و در کمال احترام به منزلی که برای او در نظر گرفته بودند وارد شد. پس از چند روز استراحت، فرمانروا به حضورش آمد و درخواست کرد به وعده ی خود در مورد سد نیل41