معراج السعاده صفحه 100

بعضی از امراض ، آدمی راکج خلقی به هم می رسد ، یا ضعف و «فتور» (1) در قوه شهویه پیدا می گردد .

راه معالجه امراض نفسانی

و اما طریق معالجه کلیه در امراض نفسانیه آن است که : بعد از آنکه سبب آن راشناخت ، اگر سبب مرض جسمانی باشد سعی در معالجه بدن نماید ، و آن مرض را ازبدن دفع کند . و چنانچه سبب خارجی یا نفسی باشد ، طریق معالجه کلیه آن مثل معالجات امراض جسمانیه باشد .

و طریق معالجات کلیه در امراض جسمانیه آن است که : ابتدا به غذاهایی که طبع آنها ضد طبع مرض است علاج می کنند ، چنانچه مرضی را که از حرارت باشد ازغذاهای سرد می دهند ، و آنچه از سردی باشد از غذاهای گرم مداوا می فرمایند . پس ، اگر ناخوشی جزئی باشد و به این وسیله دفع شود «فهو المطلوب» ، و اگر مرض مستحکم شده باشد و از غذا دفع آن نشود ، دوا می دهند و شربتهای ناگوار می چشانند ، و اگر دوانیز فایده نبخشد به زهر و سمومات معالجه می نمایند . و بعضی امراض حادث می شود که هیچ یک از آن معالجات مفید نیست ، که باید به داغ کردن و سوزانیدن معالجه کرد ، و گاه هست که باید عضوی از اعضاء را قطع کرد همچنان که در «شقاقلوس» ، (2) و این آخر علاج است .

پس ، قاعده کلیه در معالجه امراض نفسانیه و دفع صفات رذیله نیز همین است .

و بعد از آنکه آدمی انحراف اخلاق خود را از حد اعتدال یافت ، و صفت بدی درخود دید ، باید ابتدا افعالی که ضد