معراج السعاده صفحه 101

آن است و از آثار صفت حمیده است ، که در مقابل آن است مرتکب شود ، و مواظبت آن افعال کند . و این ، به منزله غذای ضد مرض است ، همچنان که حرارت مزاج به غذاهای «بارده» (1) دفع می شود ، همچنین هر صفت فضیلتی که در نفس حادث [حاصل] شد ازاله ملکه رذیله که ضد آن است می کند .

پس اگر این عمل فایده نبخشید ، در مقام سرزنش و ملامت نفس برآید و در دل وزبان خود را نکوهش کند ، و بدیها و ناخوشیهای آن صفت را در دل بگذراند و تصورکند و به زبان آورد و با خود عتاب و خطاب کند ، و بگوید : ای نفس «اماره» (2) و «مکاره» مرا و خود را هلاک کردی ، و در معرض غضب پروردگار در آوردی ، و ازپادشاهی بی زوال ، خود را محروم ساختی ، و تا چشم بر هم می زنی زمان رفتن و وقت مردن است ، و باید در آتش جهنم با مار و کژدم قرین ، و با اشرار و شیاطین همنشین بود ، و این ، بجای دو او معاجین و شربتها است .

و چنان که اینها نیز فایده نکرد ، مرتکب آثار و اعمال صفت رذیله ای که ضد این رذیله است شود ، مثلا اگر در خود صفت بخل را ملاحظه کرد و به هیچ وجه معالجه نشد ، خواهی نخواهی مال خود را زیاده از اندازه بذل ، و اعمال مسرفین را ظاهر کند . واگر صفت جبن را مشاهده کرد ، خود را به مواضع هولناک بیندازد ، و از محل خوف وخطر احتراز نکند . و