معراج السعاده صفحه 1034

حال دیگران که هر روز گناهان بسیار از ایشان سر می زند ؟

فصل : توبه و پشیمانی و اسباب آن

بدان که : ضد اصرار بر معاصی ، توبه و پشیمانی است . و اصل «توبه» به معنی بازگشت و رجوع است . و مراد در اینجا بازگشت به خداست به خالی ساختن دل از قصدمعصیت ، و رجوع از دوری از درگاه الهی به قرب و نزدیکی . و حاصل آن ترک معاصی است در حال ، و عزم بر ترک آنها در آینده ، و تلافی تقصیرات . و حقیقت توبه به سه چیز متحقق می گردد :

اول : به قوت ایمان و نور یقین ، زیرا هرگاه بنده ای را ایمان به خدا و اعتقاد به پیغمبراو باشد و به فرموده ایشان اعتماد داشته باشد و بداند گناهی که از او صادر شده حجابی است میان او و آنچه خدا وعده فرموده است از سعادات دنیویه و اخرویه و مراتب عالیه و درجات متعالیه ، البته آتش پشیمانی در دل او افروخته می شود . و از یاد معاصی گذشته متالم می گردد . و اگر ایمان او سست و اعتقاد او نادرست باشد از این حالت ، خالی ، و پشیمانی که یکی از اجزای توبه است از برای او حاصل نمی گردد .

دوم : به پشیمانی و ندامت از کرده خود ، به این معنی که : دل به یاد آنچه از او صادرشده از گناهان متالم و محزون شود و آرزو کند که : ای کاش ! آن عمل از او صادر نشده بود . و به سبب صدور آن قرین تاسف و الم باشد . و این نتیجه یقین سابق است ، زیرامادامی که یقین