معراج السعاده صفحه 1045

و روح او به تلاطم می آید . و نفس او به شماره می افتد . و غصه گلوی او را می گیرد . و حسرت بر عمر ضایع شده خودمی خورد» . (1)

و آنچه مذکور شد از وجوب توبه از گناهان مذکور ، توبه از بعضی از آنها واجب شرعی است ، که اگر کسی مرتکب آن شده باشد و بی توبه از دنیا برود مستحق عذاب الهی خواهد بود . و آن گناهانی است که : در شریعت مقدسه بر همه کس حرام شده و نهی از آنها وارد شده . و همه خلق در وجوب توبه از آنها یکسان اند . و اما بعضی دیگر از آن گناهان چون وساوس نفسانیه و رغبت قلبی به معاصی ، و قصور در معرفت و عظمت وجلال حضرت باری و امثال اینها ، پس توبه از آنها واجب شرعی نیست که ترک آنهاموجب عذاب اخروی گردد . بلکه وجوب آن به معنی دیگر است که عبارت از وجوب شرطی باشد ، یعنی : کسی که خواهد پا بر بساط قرب حضرت معبود نهد و به مقام محمود برسد باید از آنها نیز توبه نماید .

پس کسی که به نجات از عذاب قناعت کند و طالب زیادتر از آن نباشد توبه از این قسم گناه بر او واجب نیست . و وجوب آن از برای کسی است که وصول به مراتب ودرجات ارجمند را طلبد . و آنچه وارد شده است از استغفار طوایف انبیا و اوصیا و توبه ایشان ، از بعضی از این اقسام بوده ، زیرا به واسطه نزول ایشان در این سرای جسمانی ، وابتلای ایشان به بدن «عنصری» ، (2) لابد بود از برای