معراج السعاده صفحه 105

را هم در یک مقام علی حده بیان می کنیم . پس ، این باب مشتمل است بر پنج مقام به این ترتیب :

مقام اول : در بیان آنچه متعلق به قوه عامله است که عبارت است از عدالت .

مقام دوم : در ذکر اخلاق و صفاتی که متعلق است به قوه عاقله .

مقام سوم : در بیان اخلاق متعلق به قوه غضبیه .

مقام چهارم : در شرح ملکات متعلقه به قوه شهویه .

مقام پنجم : در تفصیل و تبیین اوصاف متعلقه به دو قوه یا سه قوه از قوای ثلاث .

و در هر مقامی از سه مقام آخر صفات رذیله که متعلق به آن مقام است عنوان می کنیم ، و در ذیل آن عنوان ، علامات و اقسام و اسباب و مضرت و علاج آن صفت را ، و ضد آن از صفات حسنه ، و علامات و منفعت و تدبیر تحصیل آن را در فصول چندبیان می کنیم .

مقام اول : عدالت

فصل اول : در بیان آن چه متعلق است به قوه عامله و آن عبارت است از عدالت

عدالت

بدان که : عدالت ، افضل فضایل و اشرف کمالات است ، زیرا که دانستی که آن مستلزم جمیع صفات کمالیه است ، بلکه عین آنهاست . همچنان که جور که ضد آن است ، مستلزم جمیع رذایل ، بلکه خود آنهاست . و چگونه چنین نباشد ، و حال آنکه شناختی که : عدالت ملکه ای است حاصل در نفس انسان که به سبب آن قادر می شود برتعدیل جمیع صفات و افعال ، و نگاهداشتن در وسط ، و رفع مخالفت و نزاع فیما بین قوای مخالفه انسانیه ، به نحوی که اتحاد و مناسبت و یگانگی و الفت میان همه حاصل شود