معراج السعاده صفحه 1054

بر او نماز کن و او را در مقبره صلحا و اتقیا دفن کن . گفت : خداوندا ! او بد عمل بود و در میان خلق به بدکاری و بدنامی مشهور بود . چه چیز به درگاه کبریا آورد که مستحق کرامت و بخشش گردید ؟ خطاب آمد که : چون به حال نزع رسید در جراید اعمال خود نظر کرد و بجز خطا و معاصی چیزی ندید لهذامفلس وار به درگاه ما بنالید و عاجزوار به بارگاه ما نظر کرد و دست در دامن فضل ما زدلهذا به بیچارگی و عجز او رحمت کردیم . و گناهان او را از نظر پوشیدیم . و از عذاب الیمش نجات دادیم . و به نعیم مقیمش رساندیم» .

ای یک دله صد دله دل یک دله کن*** مهر دگران را از دل خود یله کن

یک صبح به اخلاص بیا بر در ما*** برناید اگر کام تو از ما گله کن

فصل : اقسام توبه و بیان آنها

اقسام توبه

بدان که : دانستی که توبه ، عبارت است از : پشیمانی بر معصیتی که از آدمی سرزده ، وعزم بر ترک آن در آینده . و همین قدر در قبول توبه کافی نیست بلکه باید دانست که :

گناهی که از آدمی سرزده یا محض «حق الله» است و غیر خدای - تعالی - را در آن حقی نیست . یا در آن «حق الناس» نیز هست .

پس اگر از قسم اول باشد آن نیز بر دو قسم است :

یا چیزی است : که قضا و تلافی از برای آن واجب نیست . مثل شرب خمر و ساززدن و امثال