معراج السعاده صفحه 1091

ادراک آن مخالف طبع باشد و طبع را از ادراک آن المی باشد آن چیز را مکروه می گویند . و هر چیزی که در ادراک آن لذتی و راحتی باشد آن چیز رامحبوب نامند . و چیزی که در آن هیچ تاثیری نکند و موجب هیچ یک از الم و راحت نگردد آن نه محبوب است و نه مکروه . و چون دانستی که هر یک از کراهت و محبت ، فرع ادراک و فهمیدن ، و تابع آن اند .

وجوه ادراک آدمی و اقسام موجودات

پس بدان که : ادراک آدمی بر چند وجه است : زیرا که موجودات یا محسوسات اند یا غیر محسوسات . و محسوسات بر پنج نوع اند :

اول : آنچه به چشم ادراک می شود ، چون صورتهای حسنه و آب روان و سبزه وروشنایی . و لذت و راحت آدمی از ادراک اینها به دیدن است .

دوم : آنچه به گوش ادراک می شود ، چون آوازهای خوب و نغمه های موزون . لذت و راحت یافتن از اینها به شنیدن است .

سوم : آنچه به قوه شامه ادراک می شود ، چون بویهای خوش و نسیمهای معطر . و لذت از اینها به بوییدن است .

چهارم : آنچه به قوه ذائقه فهمیده می شود ، چون طعامهای لذیذه . و راحت از اینهابه چشیدن حاصل می شود .

پنجم : آنچه ادراک آن به قوه لامسه تحقق می یابد ، چون نرمی و نازکی . و لذت ازاینها به ملامسه و مباشرت هم می رسد . و حصول الم و تعب نیز از این پنج قوه به ادراک خلاف آنچه مذکور شد ، متحقق می شود .

و