معراج السعاده صفحه 1136

که از هر نعمت و لذتی به غیر از لذت لقای حق و مشاهده جمال مطلق ، متاذی گردد و گوید :

از در خویش خدایا به بهشتم مفرست ***که سر کوی تو از کون و مکان ما را بس

و از اینجا روشن شد که اصل جمله سعادات ، و مایه همه ابتهاجات ، معرفت خداست ، که در شریعت مقدسه از آن به ایمان تعبیر می شود . و آن است که ثمره آن بهجت و لذتی است که چون آدمی در عالم آخرت به آن رسید همه لذتهای بهشت راحقیر می شمارد . بلکه از برای ارباب معرفت در دنیا در حالت ذکر و فکر یاد خدا ومناجات پروردگار ابتهاجات و لذتهایی حاصل می شود که اگر بهشت و نعیم آن را دردنیا به عوض آنها دهند راضی نمی شوند و می گویند :

ریزند اگر در دامنت نقد دو کون و در عوض*** خواهند کالای غمش زنهار این سودا مکن

و معذلک این لذت را اصلا نسبتی نیست به لذت لقا و مشاهده که بعد از قطع علاقه بدن حاصل می شود . و همچنان که نسبتی نیست میان لذت خیال معشوق و رسیدن به وصال او . و بیان این مطلب آن است که : هر کسی را که لذت به معشوق و رسیدن به وصال او و مشاهده جمال او از چندین راه مختلف می شود :

راههای لقاء و مشاهده و وصال حضرت حق

اول : جمال او ، زیرا هر چه کمال جمال او بیشتر ، لذت نظر به او بالاتر است .

دوم : محبت و دوستی به او ، زیرا که هر چه محبت عاشق بالاتر و عشق او افزونتراست لذت