معراج السعاده صفحه 1143

را نمی دانیم مگر ازحرکت او و جسم او .

و اما وجود واجب ، پس هر چیزی دلیلی است واضح بر هستی او و هیچ موجودی نیست از محسوسات و معقولات و حاضر و غایب مگر اینکه شاهدی است صدق بروجود او . پس شدت ظهور و جلای او سبب خفای از بعضی دیده های ضعیفه گشته .

چنان که دیده خفاش به جهت شدت ظهور آفتاب از درک آن عاجز است و بجز درشب چیزی نمی بیند ، زیرا دیده عقول ما ضعیف و جمال حضرت الهیه در نهایت نورانیت و اشراق است . بلکه از شدت ظهور ، همه چیز را فرو گرفته ، پس به این جهت ازبعضی عقول پنهان شده .

جلوه گر بی پرده روی او ولی*** دید کس را طاقت دیدار نیست

علاوه بر اینکه همچنان که ظاهر است شناختن اشیا به اضداد آنهاست و چیزی که ضدی از برای آن نیست ، ادراک آن «متعسر» (1) است . پس اگر اشیای موجوده در دلالت بر وجود واجب مختلف بودی و بعضی بر وجود او دلالت کردی و بعضی نکردی شناختن وجود او آسان بودی . همچنان که اگر آفتاب هرگز غروب نکردی و همیشه روز بودی ما چنان می دانستیم که هیئت زمین این چنین است و آفتاب را جداگانه نمی شناختیم و لیکن چون شمس غروب می کند و ظلمت عالم را فرو می گیرد دانستیم که روشنی روی زمین به چیزی دیگر است که در وقت غروب بر می خیزد و به این سبب وجود آفتاب را فهمیدیم . و اگر عدم این نمی بود شناختن آن از برای همه کس مشکل بودی . پس نور خورشید که اظهر اعراض کونیه است و از شدت ظهور