معراج السعاده صفحه 1170

و تعلم و کسب مسایل و تحصیل اخلاق حسنه از متصفین به آنها و استماع مواعظ و نصایح و ادراک ثواب و حضور جمعه وجماعت و تشییع جنایز و عیادت مریض و تحصیل معیشت عیال و زیارت برادران وقضای حوایج محتاجان و رفع ظلم از مظلومان و شاد کردن دل مؤمنان و نفع رسانیدن به مسلمانان و خلاصی از نظر داشتن به دست مردمان و تحمل ایذا و اذیت مردم ورسیدن به ثواب تواضع و فروتنی و امثال اینها .

خلوت و عزلت بهتر است یا مخالطه با مردم ؟

و مخفی نماند که : حکم مطلق به ترجیح یکی از این دو بر دیگری خطاست ، زیراکه چگونه می توان گفت که : عزلت و گوشه نشینی بهتر است از برای شخص جاهلی که هیچ از اصول و فروع خود را یاد نگرفته و از علم اخلاق چیزی به گوش او نخورده ، وفرق میان خوب و بد نکرده ، و می تواند اینها را از مخالطه با علما و نیکان فرا گیرد ؟ ! وچگونه می توان گفت که : آمد و شد با مردم بهتر است از برای کسی که ضروریات علم وعمل خود را تحصیل کرده و به مرتبه ابتهاج رسیده و لذت طاعت مناجات با پروردگاررا یافته به جهت قناعت و اندک مایه از احتیاج به مردم فارغ شده و بر آمد و شد او بامردم فایده دینیه مترتب نگردد . و یا مظنه مفاسد در آن باشد و از نیت خود در اعمال وحصول مبطلات عمل مطمئن نباشد ؟ ! پس صحیح آن است که بگوییم : افضل بودن عزلت و الفت نسبت به اشخاص واحوال و زمان و مکان ، تفاوت می کند . و باید