معراج السعاده صفحه 1173

فی الدنیا» .

یعنی : «آه از طول مکث در دنیا» .

پس روی خود را از من گردانید و گفت : پاک و منزه است خداوندی که چندان لذت خلوت و تنهایی و انقطاع به او را به دل اهل معرفت چشانید که نعیم بهشت وحوران پاکیزه سرشت را از یاد ایشان برده» . (1)

حکیمی گوید که : «آدمی از تنهایی وحشت می کند به جهت اینکه خود از کمال ، وآنچه به آن شاد شود خالی است ، پس می خواهد که به اختلاط مردم کسب شادی وفرح کند و چون که ذات خود آدمی شریف شد و کمال از برای او حاصل شد طالب تنهایی می شود که از خود تحصیل سرور و شادی کند» . (2)

و از این روست که گفته اند : «الاستیناس بالناس من علامات الافلاس» .

یعنی : «انس گرفتن با مردم ، نشان تهیدستی و بی مایگی است» .

پس کسی که از برای او میسر باشد که به دوام یاد خدا انس به او تحصیل کند و به مواظبت فکر ، معرفت خود را زیاد نماید ، تنهایی و خلوت از برای او بسیار بهتر است ازجمیع فوایدی که از اختلاط مردم حاصل می شود ، زیرا فایده همه عبادات ، و ثمره همه مجاهدات این است که : دوستی خدا حاصل شود و آدمی با انس به خدا و معرفت اوبمیرد . و محبت حاصل نمی شود مگر به انس به خدا . و انس هم نمی رسد مگر به دوام ذکر . و معرفت هم نمی رسد مگر به فکر . و شرط این ، اطمینان خاطر و فراغ دل است . وفراغ بال موقوف است به