معراج السعاده صفحه 1204

او را ذیل می سازد» . (1)

و منقول است که : «در تورات نوشته است : ملعون است هرکه اعتماد او به انسانی مثل خود باشد» . (2) پس سزاوار مؤمن آن است که : دامن همت بر میان زند . و نفس خود را از این صفت خبیثه خلاص سازد . و به تحصیل ضد آن ، که توکل است پردازد .

فصل : توکل بر خدا و فضیلت آن

ضد بی اعتمادی به خدا ، توکل بر او است . و آن عبارت است از : اعتماد کردن ومطمئن بودن دل بنده در جمیع امور خود به خدا . و حواله کردن همه کارهای خود را به پروردگار . و بیزار شدن از هر حول و قوه . و تکیه بر حول و قوه الهی نمودن .

و حصول این صفت شریفه موقوف است بر اعتقاد جازم به اینکه : هر کاری که درکارخانه هستی رو می دهد همه از جانب پروردگار است . و هیچ کس را جز او قدرت برهیچ امری نیست . و حول و قوه ای نیست مگر به واسطه او . و تمام علم و قدرت برکفایت امور بندگان از برای اوست . و غایت رحمت و عطوفت و مهربانی به هر فرد از افراد بندگان خود دارد . و اعتقاد به اینکه : بالاتر از قدرت او قدرتی نیست و فوق علم اوعلمی نه و عنایت و مهربانی از عنایت و مهربانی او افزون تر نیست . پس کسی که این اعتقاد را داشته باشد البته دل او اعتماد به خدا می دارد و بس . و التفات به غیری نمی کند ، بلکه در امور خود ملتفت به خود نیز نیست . و کسی که این حالت