معراج السعاده صفحه 1212

هیچ فایده بر این اسباب مترتب نگردد .

عدم منافات اسباب با توکل

و مخفی نماند که : اسبابی که تحصیل و مزاولت آنها منافاتی با توکل ندارد اسبابی است که وصول به مطلوب یا دفع ضرر به واسطه آنها مقطوع یا مظنون باشد ، و اکثراوقات تخلف واقع نشود . مانند دست دراز کردن به طعام از برای دهان گذاردن . و توشه برداشتن از برای سفر . و سرمایه اندوختن به جهت تجارت . و جماع از برای حصول اولاد . و اسلحه برداشتن به جهت حفظ از دشمن . و ذخیره نهادن ، از برای حال اضطرار .

و مداوا نمودن ، به جهت رفع مرض . و نشستن در خانه و امثال اینها .

و اما پیروی اسبابی که به محض توهم و احتمال هستند مثل بعضی افسونها و احترازاز فال بد و از کسی که احتمال برود چشم او مؤثر باشد و تدبیرات دقیقه کردن ومکرها انگیختن و امثال اینها پس منافی توکل است ، زیرا امثال اینها در نزد عقلا اسباب نیستند . و خدا امر به تحصیل آنها نفرموده . و نهی از بسیاری از آنها وارد شده . بلکه آنچه در طلب روزی امر به آن شده اجمال و سهل انگاری در طلب است .

حضرت پیغمبر صلی الله علیه و آله فرمود که : «روح الامین در دل من دمید که : هیچ نفسی نمی میرد تا روزی خود را نخورد . پس بپرهیزید از خدا و در طلب روزی ، اجمال کنید ، یعنی : فی الجمله سعی کنید» . (1)

و از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام مروی است که :