معراج السعاده صفحه 1215

مثل حال او باشد نسبت به کسی که وکیل او باشد . و این ضعیف ترین درجات توکل است . ومنافاتی با سعی و تدبیر خود ندارد . گویا بعضی تدبیرات ، منافی باشد . همچنان که کسی دیگری را در امری وکیل می کند ، هر سعی و تدبیری را که وکیل بگوید ، ارتکاب آن منافاتی با توکیل ندارد . همچنین هر سعی که عادت و طریقه وکیل بر آن جاری است که موکل خود بکند ، گو صریحا نگوید . اما سایر تدبیرات منافی توکیل است .

دوم آنکه : حال او با خدا مثل حال طفل باشد با مادر خود ، زیرا او جز مادرنمی شناسد . و به سوی غیر او اعتماد ندارد . چون او را ببیند در هر حال به دامن اومی آویزد . و اگر حاضر نباشد چون امری به او رو دهد اول چیزی که بر زبان اومی گذرد : «ای مادر ! » است . و صاحب این مرتبه چنان غرق توکل است که از توکل خودنیز غافل است . و همه تدبیرات و سعیها منافی این مرتبه است مگر تدبیر گریختن به خداو پناه جستن به او به واسطه دعا و تضرع .

سوم اینکه : آدمی در نزد خدا مانند میت در نزد غسال باشد ، یعنی : خود را در پیش قدرت حق ، میت ببیند . و جمیع حرکات و سکنات خود را از قدرت ازلیه داند . و این بالاترین درجات است . و صاحب این مرتبه ، بسا باشد ترک دعا و سؤال را کند از راه وثوق به کرم و عنایت حضرت حق - تعالی - . و این شخص