معراج السعاده صفحه 1239

و لمس نماید ، یا تمیز بعضی از اوصاف آن را که محتاج بر این امور است بکند . و موافق طبع را از مخالف ، امتیاز دهد . پس «نعمت اکل» ، محتاج است به : قوه باصره و ذائقه و شامه و لامسه .

پس خداوند - سبحانه - این قوا را آفریده . و اسبابی که خلق این حواس موقوف است بر آنها بی حد و نهایت است . و متعرض بیان آنها شدن مقدور ما نیست .

و بعد از آنکه غذا را فهمید و نیک و بد آن را تمیز داد محتاج است به قوه دیگر که اوصاف غذایی را که فهمیده در خاطر خود ضبط کند که چون دوباره آن غذا حاضرشود بداند که : این همان غذایی است که موافق طبع یا مخالف آن است که سابق آن رافهمیده . که قوه حس مشترک است که خلق آن نیز به اسباب بی نهایتی موقوف ، که شرح آنها در این مقام غیر مقدور است .

و اگر فهمیدن انسان منحصر بودی به حواس ظاهریه و حس مشترک ، مانند سایرحیوانات فهم او ناقص بودی . و ادراک او منحصر در چیز حاضر بودی . و راهی به ادراک عواقب امور نداشتی ، مانند بهایم . و از این جهت است که آنها هر چیزی که لذت حالی بخشد می خورند اگر چه کشنده آنها باشد . پس تمیز صلاح و عافیت و فساد آن موقوف به قوه دیگر بود .

پس حق - سبحانه و تعالی - از برای انسان قوه عاقله را آفرید که : به واسطه آن مضرت و عافیت و منفعت آنها را درک نماید