معراج السعاده صفحه 1243

چهار سبب است که : نمو دانه گندم به آنها محتاج است . و چون سیر آبی زمین زراعت از آب دریاها و رودخانه ها و چشمه ها ، به کشیده شدن آن از نهرها وجویها موقوف بود ، اسباب همه را آفرید و ما یحتاج همه را خلق کرد . و چون بسیاری اززمینها بلند بود که آب چشمه و کاریز به آن نمی نشست ، ابرهای آبکش را به وجود آوردو بادهای راننده را بر آنها گماشت تا آنها را به اطراف عالم بدوانند . و در اوقات خاصه به قدر حاجت آبهای خود را به زمینها افشانند . و بر روی زمین کوههای بسیار قرار داد تاچشمه های آن را محافظت کنند که به تدریج به قدر ضرورت بیرون آیند ، که اگر نه چنین بودی همه آبها به یک دفعه بر روی زمین جاری شدی ، و عالم را ویران وخراب ساختی . و نعمتهای الهی و حکمتهای غیر متناهی ، که در خلقت ابر و باد و باران و دریا وکوه هست از حد بیان خارج است .

و چون آب و زمین هر دو به حسب مزاج ، سرد بودند و ضروری بود در نموزراعت از حرارتی ، پس خداوند حکیم خورشید را آفرید و آن را با وجود دوری اززمین ، سبب حرارت گردانید تا به حرارت آن زراعات به سر حد کمال خود رسند . و درماه ، خاصیت ترطیب قرار داد تا به رطوبت آن ، میوه ها از سختی و صلابتی که در ابتدادارند نرم شوند . و اینها پست ترین حکمتهای خورشید و ماه است . و از برای ایشان فوایدو مصالح بی نهایت