معراج السعاده صفحه 1317

است . و چون به این ضم [ضمیمه و پیوند] شود علم به خواری دنیاو حقارت آن ، حضور قلب در نماز حاصل می شود . و چون باعث حضور قلب در هرامری ، اهتمام و اعتنا به شان آن است از این جهت است که : دل خود را ملاحظه می کنی که چون در حضور یکی از پادشاهان دنیا بلکه یکی از بزرگان رفتی از کسانی که نه قدرت بر نفع تو دارند و نه تسلط بر ضرر تو چگونه دل تو حاضر می شود و به تمام حواس ، متوجه می گردی ، پس هرگاه قلب تو در وقت مناجات با ملک الملوک ، که ملک و ملکوت در ید قدرت اوست حاضر نباشد و به همه حواس متوجه نباشی گمان نکنی که به غیر از ضعف ایمان ، دیگر سببی داشته باشد ! پس باید سعی در تقویت یقین وایمان خود کنی .

و اما فهم معانی آنچه می گوید و متوجه معنی آن بودن : پس سبب آن بعد ازحضور قلب مداومت بر فکر آن و ذهن را متوجه فهمیدن معانی کلام کردن ، و علاج آن ، علاج حضور قلب است با سعی در رفع افکاری که باعث مشغولی دل می شود وخاطر را پریشان می سازد .

و اما تعظیم : پس آن حالتی است که نتیجه دو معرفت است : یکی معرفت جلال وعظمت الهی ، که از اصول ایمان است . و دیگری معرفت ذلت نفس خود و حقارت آن ، و مسخر بودن آن در تحت قدرت پروردگار خود ، و عجز آن از نفع و ضرر خود . و ازاین دو معرفت ، مسکنت و خشوعی حاصل می شود که آن