معراج السعاده صفحه 1318

را «تعظیم» گویند .

و اما هیبت و خوف : پس آن حالتی است که از برای نفس می شود از شناختن قدرت خدا و نفاذ امر و بی نیازی او ، و اینکه : اگر اولین و آخرین را هلاک سازد ذره ای از مملکت او نقصان نمی پذیرد . و تذکر آنچه بر انبیا و اولیا رسید از انواع مصائب وبلایا با وجود قدرت خدا بر دفع آنها . و هر چه معرفت به خدا و صفات جلال و جمال او زیاد می شود خشیت و هیبت بیشتر می گردد .

و اما امید و رجا : پس سبب آن معرفت لطف و کرم خدا و کثرت انعام و احسان اوست . و شناختن صدق وعده او در عطاها و اجر و ثوابی که از برای نماز گزاران مقرر فرموده .

و اما حیا : پس سبب آن قصور تقصیر خود در عبادات ، و دانستن عجز خویش ازادای حق تعظیم الهی و معرفت عیوب نفس خود و آفتهای آن و به خاطر آوردن خباثت باطن و میل به حظوظ فانیه دنیا و علم به اینکه خدا بر همه بواطن امور وخطرات قلب عالم است .

و چون در آدمی این معارف حاصل شد بالضروره حالتی در او یافت می شود که : آن را «حیا» گویند .

و چون اسباب آداب باطنیه را دانستی بدان که این آداب ، که عبارت است از : حضور قلب و فهمیدن معنی آنچه می گوید و تعظیم و هیبت و امید و حیا ، حاصل نمی شود مگر به تحصیل اسباب اینها .

طریقه تحصیل اسباب و آداب باطنیه نماز :

اول : معرفت خدا و شناختن جلال و عظمت او ، و انتهای همه چیزها به