معراج السعاده صفحه 1320

که به قدر جای سجود بیش نبود .

قسم دوم : اسباب باطنیه است . یعنی : اموری که در دل آدمی است که او را ازحضور قلب باز می دارد ، زیرا هر که را دل پریشان و خاطر او گرفتار مشاغل دنیویه است ، دل او به یک جای قرار نمی گیرد . و فکر او منحصر در یک چیز نیست . و دل او ازاین طرف به آن طرف پرواز می کند . و چشم بر هم نهادن و خانه تاریک هم نفعی نمی بخشد .

و علاج آن منحصر است در اینکه : دل را به قهر ، مشغول معانی آنچه می گوید کند .

و خواهی نخواهی دل را متوجه نماز سازد . و پیش از آنکه داخل نماز شود مهیای آن گردد . به این نحو که : به فکر آخرت و درجات بهشت و درکات دوزخ افتد . و ایستادن خود را در روز قیامت در حضور حضرت پروردگار به یاد آورد . و مهمات دنیویه را ازخانه دل خود بیرون کند .

پس هرگاه دل او به واسطه این معالجات ساکن شد و از وساوس خواطر باز ایستادفهو المطلوب . و الا چاره ای از برای او نیست مگر اینکه : به مسهل قوی معالجه کند که ریشه مرض را از رگ و پی بکند .

و آن این است که : نظر کند در اموری که باعث مشغولی دل او و مانع او از حضورقلب است . و شهوات و علایقی که او را از یاد خدا باز دارد .

پس دل را از آن شهوات قطع کند . و آن