معراج السعاده صفحه 1344

جمله عبادات و غایت مطلب از همه طاعات است . و از برای ذکر ، اولی است و آخری . اول آن باعث انس و محبت می شود . و آخرش را انس و محبت باعث می گردد ، و مطلوب ، حصول این انس و محبت است . پس بنده در ابتدای امر ، به مشقت و زحمت ، دل خود را از وساوس ، و زبان خود را از سخن دنیا باز می دارد . پس اگر توفیق مداومت یافت به آن انس می گیرد . و محبت در دل او ریشه می کند ، همچنان که کسی ابتدا طعامی در مذاق او ناگوار باشد و به زحمت آن را تناول کند ومداومت بر آن نماید ، عاقبت به آن معتاد می شود و با طبع او موافق می گردد که ترک آن را نمی تواند کرد .

پس همچنین ذکر خدا ، چون آدمی مدتی بر آن مواظبت کرد انس به خدا می گیرد . وچون انس به او حاصل شد از هر چه غیر او است منقطع می گردد و به جز یاد خدا در دل او چیزی باقی نمی ماند . و چون وقت مرگ رسد فرحناک می گردد که ضروریات حیات که فی الجمله او را از یاد خدا غافل می کرد در این وقت از او جدا می شود ، زیرا بعد ازمرگ ، مطلقا عایقی نیست ، پس گویا داخل خلوت محبوب خود می گردد و از زندان مستخلص می شود . و دایم در لذت و بهجت است تا به ملاقات خدا فایز گردد .

و هان ! تا چنان ندانی که : «ذکر» ، مجرد حرکت دادن زبان است ؟ ! بلکه «ذکرحقیقی» ، عبارت است از : یاد نمودن