معراج السعاده صفحه 148

رود وگاهی چنین ، و زمانی به شمال میل کند و لحظه ای به یمین ، به هر چه شنیدند متحرک می شوند و به اندک چیزی که عقل قاصرشان رسد متامل می گردند و اگر اعتقادصحیحی داشته باشند همان است که در حالت طفولیت اخذ کرده اند .

و بدان که هر گاه نشو و نمای طفل بر این اعتقاد شود تا به حد رشد و کاردانی رسداگر مشغول امور دنیا گردد و از تحصیل کمال و سعادت بازماند دری دیگر بر او گشوده نمی شود و از این مرتبه ترقی نمی کند ، و لیکن اگر به اعتقادات بمیرد مؤمن مرده است و اگر توفیق او را مساعدت نماید و تایید پروردگار او را دریابد و مشغول عبادت وتقوی و محافظت نفس از هوس و هوا گردد و متحمل مجاهدات و ریاضات و تطهیرنفس از کدورات گردد در هدایت بر او مفتوح می شود و حقایق عقاید بر او معلوم می گردد «ذلک فضل الله یؤتیه من یشاء» . (1)

وجوب عینی علم اخلاق

و اما علم اخلاق که علم آفات نفس و کمالات آن باشد پس واجب عینی است بر هر کسی به قدر حوصله و استعدادش ، زیرا که هلاکت انسان در واگذاشتن نفس است ، و رستگاری او در تهذیب آن

«قد افلح من زکیها و قد خاب من دسیها» . (2)

بلکه غرض کلی از بعثت نبی ، آموختن این علم است . همچنان که فرمودند :

«انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق» . (3)

یعنی : «من مبعوث شده ام که اخلاق حسنه را به اتمام رسانم» .

پس بر هر کسی لازم است که بعضی از اوقات خود را صرف شناختن غایت نفس وکمالات

1- 72. یعنی : «آن از فضل و بخشش خداوند است که به هر کس خواهد عطا می کند» . مائده ، (سوره 5) آیه 54 .
2- 73. یعنی : «هر کس نفس (ناطقه) خود را از گناه و بدکاری پاک و منزه سازد به یقین رستگار خواهد بود . و هرکه آن را به کفر و گناه پلید گرداند البته زیانکار خواهد گشت . شمس (سوره 91) ، آیه 9 و 10 .
3- 74. کنز العمال ، ج 3 ، ص 16 ، خ 5217