معراج السعاده صفحه 166

پس اگر چه در عالم چیزهای بسیار مشاهده کند و لیکن همه را صادر از یک مصدر می بیند و کل رامستند به واحد حق ملاحظه می کند و این مرتبه مقام مقربین است .

مرتبه چهارم : که «لب لب» باشد آن است که : به غیر از یک موجود نبیند و شریکی ازبرای خدا در وجود قرار ندهد . و این مرتبه را اهل معرفت فناء فی الله و فناء فی التوحیدگویند ، زیرا که صاحب آن ، خود را فانی دانسته . و این مرتبه غایت وصول در توحید است .

و چنان تصور نکنی که وصول به این مرتبه ممکن نیست و با وجود ملاحظه آسمان وزمین و سایر مخلوقات متکثره و موجودات کثیره موجود را منحصر در یکی دانستن معقول نمی باشد ، زیرا که هر گاه از برای دل شدت استغراق در لجه عظمت و جلال واحدحق و غلبه انوار جمال و کمال وجود مطلق حاصل شود و اشعه اشراقات نورواجب الوجود بر آن احاطه کند و آتش محبت و انس ، در کانون ضمیرش افروخته گردد و سایر موجودات ضعیفه از نظر بصیرتش غایب می شوند ، و بالمره از غیر یک وجود ، غافل و «ذاهل» (1) می گردد .

نگویم در آن کس بجز یار نی ولی غیر او کس پدیدار نی

در آن پرتو افکن یکی نور بود که از غیر او دیده ها کور بود

همچنان که کسی که مشغول مکالمه سلطانی و مستغرق ملاحظه سطوت او گرددبسیار می شود که از مشاهده غیر ، غافل می شود . و عاشقی که محو جمال معشوق باشدغیر او را نمی بیند . و