معراج السعاده صفحه 195

المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه» (1)

گردد . یعنی : «ای نفس مطمئنه همچنان که اول از عالم قدس به این عالم آمدی باز گرد به سوی پروردگار ، راضی و خوشنود» .

و چنین نفسی اشرف نفوس ، و صاحب آن از جمله مقربین و صدیقین ، و مقابل آن نفس «منکوسه» (2) است که از صفات خبیثه که مملو به اخلاق رذیله ملوث است . و به این سبب راههای ملائکه از آنجا مسدود ، و درهای شیاطین گشاده و مفتوح می گردد . ولشکر شیطان در آنجا مسکن می سازند . و از آنها دودی سیاه و تیره بر می خیزد و اطراف و جوانب دل را فرو می گیرد ، و از آن نور یقین منتفی و چراغ ایمان خاموش می گردد . وهرگز خیال خیری پیرامون آن نمی گردد ، بلکه پیوسته محل وساوس شیاطین و محل آمد و شد آن لعین است . و اگر گاهی فکری کند که در ظاهر خیر باشد ، چون به غور آن رسی و حقیقت آن را بنگری به غیر از شر محض و از تلبیس شیطان نباشد . و امیدبازگشت به خیر از چنین دلی نیست . و علامت این دل آن است که موعظه و نصیحت درآن تاثیر نکند . و چون سخن حقی شنود دیده بصیرتش از فهم آن کور ، و گوش هوشش از شنیدن آن کر باشد . بلکه اکثر صاحبان این دل پند و نصایح و موعظه را از قبیل سخنان «لا طائل و ترهات» (3) می شمارند . و در آیات متعدده خدای تعالی اشاره به چنین نفسی فرموده اند از آن جمله :

«ا رایت من اتخذ الهه هوایه ا فانت

1- 24. فجر ، (سوره 89) ، آیه 27 و 28 .
2- 25. سرنگون .
3- 26. سخنان بیهوده و گزاف و بی اساس .