معراج السعاده صفحه 203

.

یکی آنکه : از عالم افلاک مشاهده میشود از ثوابت و سیارات و گردش آنها در لیل و نهار .

دوم : خطه خاک محسوس با آنچه در آن هست از بلندی و پستی و کوه و دریا وبیابان و صحرا و شطوط و انهار و معادن و اشجار و نباتات و حیوانات و جمادات .

سیم : عالم هوا با آنچه در آن مشاهده میشود از رعد و برق و برف و باران و ابر وصاعقه و امثال اینها .

و هریک از این طبقات را انواع متکثره و هر نوعی را اقسام و اصناف غیر متناهیه است که هر یکی را صنعتی و هیئتی و اثر و خاصیتی و ظاهری و باطنی و حرکت وسکونی و حکمت و مصلحتی است که بجز خداوند دانا نتواند ادراک نمود .

و هر یک از اینها را که دست زنی محل تفکر و عبرت ، و باعث بصیرت و معرفت می گردد ، زیرا که همگی آنها گواهان عدل و شهود صدق اند بر وحدانیت خالق آنها وحکمت او و کمال او و قدرت و عظمت او .

برگ درختان سبز در نظر هوشیارهر ورقش دفتری ست معرفت کردگارپس هر که دیده بصیرت بگشاید و به قدم حقیقت گرد سراپای عالم وجود بر آید ومملکت خداوند ودود را سیر کند در هر ذره از ذرات مخلوقات ، عجایب حکمت وآثار قدرت ، این قدر مشاهده می کند که فهم او حیران و عقل او واله و سرگردان می گردد .

و شبهه ای نیست در اینکه طبقات عوالم پروردگار در شرافت و وسعت متفاوت اند وهر عالم پستی را نسبت به مافوق آن