معراج السعاده صفحه 204

قدر محسوسی نیست پس عالم خاک را که پست ترین عالم خداوند پاک است قدری نیست در نزد عالم هوا ، همچنان که عالم هوارا مقداری نیست به قیاس عالم سموات ، و عالم سموات را نسبت به عالم مثال ، و عالم مثال را نظر به عالم ملکوت ، و عالم ملکوت را نظر به عالم جبروت ، و تمام اینها رانسبت به آنچه ما را راهی به ادراک آن نیست از عوالم الهیه . و آنچه از مخلوقات را که بر روی پست ترین همه این عوالم است که زمین باشد از حیوانات و نباتات و جمادات قدر محسوسی نسبت به اهل زمین نیست . و از برای هر یکی از این اجناس ثلاثه انواع واقسام و اصناف و افراد بی نهایت است . و هر یک از این عوالم مشتمل است بر عجایب بسیار و غرایب بی شمار که تعداد آنها از حد و حصر متجاوز و بنان (1) و بیان از ترقیم (2) آن ابکم (3) و عاجز است .

حکمت الهی در خلقت پشه و زنبور

و اساطین علماء و اعاظم حکما در بیان عجایب صنایع ، و غرایب بدایع ، بذل جهدخود را کرده و در دریای حکمت فکرت غواصی نموده و کتب و دفاتری ساخته و پرداخته اند ولی با وجود این ، نسبت به آنچه در واقع و نفس الامر هست تهیدست مانده اند . و ما در این موضع ، اشاره می کنیم به قلیلی از حکمتها و عجایبی که در اضعف حیوانات ، که : پشه و زنبور است ، و اشرف آنها که : انسان است ، و بعضی از انواع یکی از اجناس پست ترین عوالم الهیه است تا دیگر اجناس و عوالم ، به قیاس به آن دانسته شود . و چنانچه متعرض بیان

1- 6. انگشتان .
2- 7. رقم زدن ، شمارش .
3- 8. گنگ ، کر .