معراج السعاده صفحه 243

نماید . و بسا باشد که معالجه این صفت موقوف باشد بر اینکه از بعضی چیزها که احتراز از آن لازم نیست احتراز کند تابه حد وسط بایستد .

جبن

و اما جبن : که در طرف مقابل تفریط واقع است ، آن است که : از چیزی که نبایدحذر کرد احتراز نماید . و این صفت در نهایت خباثت و موجب هلاکت است ، آدمی به سبب آن ذلیل و خوار ، و زندگانی او تلخ و ناگوار می گردد . و مردم در جان و مال اوطمع می کنند . و ظلمه دست تسلط بر او می گشایند . و صاحب آن مضطرب و بی ثبات وکسل و راحت دوست ، [راحت طلب] می شود . و به این جهت از جمیع سعادات بازمی ماند . و انواع فضایح و رسوائی را متحمل می شود . و فحش و دشنام را بر خودمی پسندد . و نام نیک را بر باد می دهد .

و از این جهت سید رسل صلی الله علیه و آله فرمودند که :

«سزاوار نیست که مؤمن بخیل یا جبان باشد» . (1)

و فرمودند که :

«بار پروردگارا ! پناه می گیرم به تو از بخل و پناه می گیرم به تو از جبن» . (2)

و کیفیت معالجه آن ، در بیان صفت خوف ، که از لوازم صفت جبن ناشی از آن است ، بیان می شود .

و ضد این دو جنس ، صفت شجاعت است که عبارت است از اطاعت قوه غضبیه ازبرای قوه عاقله ، یعنی نترسد از آنچه نباید ترسید و حذر کند از آنچه باید از آن احترازکند . و این صفت ، اشرف صفات