معراج السعاده صفحه 262

فی نفسه خیفه موسی» . (1)

و معالجه این صفت - علاوه بر آنچه خواهد آمد از معالجه عجب و غرور - ، آن است که تحصیل صفت خوف از خدا کند که ضد این صفت است .

فصل دوم : خوف از خدا و انواع آن

بدان که : ضد این صفت مذمومه ، خوف از خداست و آن بر سه نوع است :

اول : خوف بنده از عظمت و جلال کبریای خداوند متعال . و ارباب قلوب ، این نوع را خشیت یا رهبت نامند .

دوم : خوف از گناهانی که کرده و تقصیراتی که از او صادر گشته .

سوم : خوف از این هر دو باهم .

و شبهه نیست در اینکه هر قدر معرفت بنده به عظمت و جلال آفریدگار و ارتفاع شان او و علو مکان او بیشتر ، و به عیوب و گناهان خود بیناتر ، ترس و خوف او زیادترمی شود ، زیرا که ادراک قدرت قاهره و عظمت «باهره» (2) و قوه قویه و عزت شدیده باعث اضطراب ، و وحشت می شود . شکی نیست در اینکه عظمت آفریدگار و قدرت اوو صفات جلال او و اوصاف جمال او در شدت و قوت ، غیر متناهی است و از برای احدی احاطه به صفات قدس او و ادراک کند آنها میسر نیست . بلکه بعضی از ادراک عالیه به قدر قابلیت و طاقت خود بر سبیل اجمال ، بعضی از صفات او را می فهمند و آن هم فی الحقیقه نه از صفات او بلکه از غایت امری است که عقول قاصره ایشان به آن می رسد و آن را کمال تصور می کند .

خیال نظر خالی از راه او*** زگردیدگی دور خرگاه