معراج السعاده صفحه 281

وچگونه مطمئن می شود که دفتر حال او برنگردد ، و احوال او متبدل نشود ؟ ! و حال آن که گفته اند : گردش دل آدمی شدیدتر است از گردش آب جوشان در دیگ . و پروردگارمقلب القلوب می فرماید :

«ان عذاب ربهم غیر مامون» . (1)

خلاصه معنی آنکه : کسی از آدمیان از عذاب خداایمن نیست ، پس انسان بیچاره کجا و اطمینان خاطر کجا ! چه جای نشستن و چه جای خاطر جمع شدن است ! باید بر خود گریه کنیم و بر احوال خویش نوحه نمائیم .

دیده ها بر دیگری چون میگری*** مدتی بنشین به خود خون میگری

هر کجا نوحه کنند آن جا نشین*** زانکه تو اولی تری اندر حنین

علت نترسیدن از سوء خاتمه

قبل از این مذکور شد که بالاترین خوفها ، خوف سوء خاتمه است . و از برای آن اسباب بسیار است ، و مرجع همه آنها سه چیز است :

اول : که از همه بدتر است آن است که در وقتی که سکرات مرگ ظاهر شود واحوال آن نمایان گردد ، در عقاید آدمی خللی هم رسد و شک یا انکاری در بعضی ازعقاید در دل او حاصل شود ، و این حجابی گردد میان خدا و بنده ، که باعث عذاب مخلد ، و زیانکاری ابد ، و دوری دائمی از درگاه خدا گردد ، و به کفر از دنیا رحلت کند .

و می تواند شد که آدمی به امری که خلاف واقع باشد اعتقاد کند و در وقت مردن خلاف آن بر او ظاهر شود ، و به این سبب تشکیک در سایر عقاید صحیحه خود کند