معراج السعاده صفحه 319

الحقیقه سر آمد بیشتر صفات و افضل اکثر ملکات است خواری و عزت در نظر او یکسان ، و تهیدستی و ثروت درنزد او «همعنان» ، (1) نه از دوستی ابنای روزگار شاد ، و نه از دشمنی ایشان باک ، نه از مدح ایشان خرم ، و نه از مذمت آنان غمناک می گردد .

چنانکه حضرت امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند که : «اگر همه عالم ، شمشیرهاکشند و پشت به پشت یکدیگر داده رو به من آیند ، سر موئی تفاوت در حال من هم نمی رسد» . (2)

بلکه کسی را که این صفت عنایت شد در پیش او مرض و صحت ، بلکه حیات وموت ، بی تفاوت است ، و از گردش روزگار و تقلب لیل و نهار مطلقا متاثر نمی گردد . واز تبدل احوال ، و تراکم اهوال اصلا متزلزل نمی شود .

چیست خود آلاچق ترکمان*** پیش پای نره پیلان جهان

و این ملکه فاضله ، صفتی نیست که هر کسی به آن تواند رسید . و چشمه ای نیست که هر بی سروپائی از آن آب تواند نوشید . سراپرده ای نیست که هر شخصی گرد آن تواندگردید . بلکه میدانی است که بجز یکه سواران معرکه مردانگی ، در آن جولان نکنند . وراهی است که بجز نامداران وادی شیر دلی قدم در آن ننهند .

سالها باید که تا صاحبدلی پیدا شودبوسعید (3) اندر خراسان یا اویس (4) اندر قرن (5) و طریق تحصیل این صفت ، از آنچه در تحصیل صفت شجاعت ، و دفع خوف مذموم گذشت معلوم می شود .

صفت پنجم : دنائت همت و مذمت آن

دنائت همت و مذمت آن ، و آن عبارت است از : پستی طبع و قصورهمت از طلب کارهای بزرگ و

1- 5. مساوی .
2- 6. نهج البلاغه فیض الاسلام ، ص 971 ، نامه 45
3- 7. او ابو سعید فضل الله بن ابی الخیر محمد بن احمد میهنی است که از مشایخ بزرگ صوفیه است ، و او را ازسلاطین سبعه صوفیه شمرده اند . و پیرو روشن بایزید بسطامی بوده است . او در اول محرم 357 در شهر میهنه از توابع خراسان که اکنون جزء ترکمنستان شوروی است به دنیا آمده و چهارم شعبان 440 در همان شهر از دنیا رفته و قبرش نیز همانجا است . جهت اطلاع بیشتر ، مراجعه شود به : مقدمه کتاب «سخنان منظوم ابو سعید ابو الخیر» به قلم سعید نفیسی مراجعه شود .
4- 8. «اویس قرنی» ، اهل یمن بوده و از اصحاب حضرت امیر المؤمنین علیه السلام است ، و او را از زهادثمانیه (هشتگانه) شمرده اند . جمیع علماء شیعه و سنی او را موثق دانسته و در تقوا و زهد و فضل او سخنانی گفته اند . او در جنگ صفین در رکاب حضرت امیر المؤمنین علیه السلام به شهادت رسید . (جهت اطلاع بیشتر رک : تنقیح المقال مامقانی ، ج 1 ، ص 156 . و سائر کتب رجالی) .
5- 9. در معنای «قرن» ، میان علماء اختلاف است ، که : آیا نام منطقه ای است که میقات اهل نجد است و یا نام یکی از اجداد اویس است . مصدر یاد شده .