معراج السعاده صفحه 33

الله علیه و آله مروی است که فرمودند :

«من عرف نفسه فقد عرف ربه»

یعنی : «هر که شناخت نفس خود را پس می شناسد پروردگار خود را» . (1)

و معلوم است که : شناختن این بدن جسمانی که امری است سهل و آسان ، چندان مدخلیتی در معرفت پروردگار ندارد .

و از حضرت امیر المؤمنین علیه السلام مروی است که فرمودند :

«خلق الانسان ذا نفس ناطقه» (2)

یعنی : «انسان خلق کرده شد صاحب نفسی که به سبب آن ادراک معقولات می کند» .

فصل چهارم : حقیقت و ماهیت آدمی

چون که دانستی که : هر کسی مرکب است از نفس و بدن ، پس بدان که حقیقت آدمی و آنچه به سبب آن بر سایر حیوانات ترجیح دارد همان «نفس» است که از جنس ملائکه مقدسه است . و «بدن» امری است عاریت ، و حکم مرکب از برای نفس دارد ، که بدان مرکب سوار شده و از عالم اصلی و موطن(3) حقیقی به این دنیا آمده ، تا از برای خود تجارتی کند و سودی اندوزد ، و خود را به انواع کمالات بیاراید ، و اکتساب صفات حمیده و اخلاق پسندیده نماید ، و باز مراجعت به وطن خود نماید . یا هر بدنی حکم شهری را دارد آفرینش ، که پادشاه کشور هستی که حضرت آفریدگار است ، هر بدنی را «اقطاع» (4) روحی که از زادگاه عالم تجرد است مقرر فرموده تا از منافع و مداخل آن شهر تهیه خود را دیده ، و مسافرت به عالم قدس کند و سزاوارخلوتخانه انس گردد . و در این بدن شریک است با سایر حیوانات ، زیرا که هر حیوانی رانیز بدنی

1- 22. بحار الانوار ، ج 2 ، ص 32 ، ح 23 .
2- 23. تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ص 231 .
3- 24. مملکت ، کشور .
4- 25. بخشیدن چیزی به کسی جهت استفاده